Janów Lubelski. Historia. Ciekawostki. Atrakcje. Co warto wiedzieć

Gości, wjeżdżających do Janowa Lubelskiego, uderza niezwykle regularna zabudowa tego miasta. Główna ulica jest idealnie prosta, z nanizanymi dwoma placami i siecią prostopadłych oraz równoległych dróg. Taki układ Janów Lubelski zawdzięcza dawnym właścicielom - Zamoyskim, którzy uznawali ład za jedną z najwyższych cnót.

Obszar, na którym leży Janów, zaczęto intensywnie kolonizować dopiero w XVI wieku. Pod koniec XVI wieku znaczna jego część znalazła się w rękach rodu Zamoyskich. Dla sprawnego zarządzania majątkiem w 1640 roku założono nowe miasto. Dwa lata później figurowało już w dokumentach jako Janów - prawdopodobnie nazwane tak na cześć hetmana Jana Zamoyskiego, twórcy ordynacji zamojskiej. Z tego właśnie okresu pochodzi renesansowy układ starego miasta, ze starym rynkiem w centrum. Nieco młodsze są barokowe zabudowania klasztoru dominikanów i kościół św. Jana Chrzciciela, wzniesione w latach 1694-1769. Pierwsza drewniana kaplica Matki Bożej Niepokalanej stanęła tu już w połowie XVII wieku, a jej budowa związana była z objawieniami z 1846 roku. W kościele znajduje się obraz objawienia Matki Bożej Łaskawej – Różańcowej, prawdopodobnie dar Zamoyskich. Kościół jest jednym z ważniejszych sanktuariów maryjnych na Lubelszczyźnie. Nowe Miasto powstało po przenosinach urzędów obwodu ordynacji zamojskiej z Zamościa, który oddano
wojsku Królestwa Polskiego. Wokół nowego placu miejskiego, który w istocie zaplanowano jako park, wznoszą się budynki mieszkalne i administracji ordynacji. W 1818 roku stanął tutaj pomnik Tadeusza Kościuszki. Wśród zieleni parkowej nowego rynku szumi piękna fontanna. Inną współczesną ozdobą miasta jest ponad 40-hektarowy, sztuczny zbiornik wodny, położony na skraju lasów janowskich.

Należą do największych lasów w naszym kraju. Urozmaicają je doliny rzek, wały wydmowe, stawy, łąki, bagna i torfowiska. Największy obszar chroniony to ponad 2500-hektarowy rezerwat leśno-historyczny „Lasy Janowskie”. Na jego terenie leży Porytowe Wzgórze. To tutaj, w czerwcu 1944 roku, rozegrała się wielka bitwa partyzantów z wojskami niemieckiego okupanta. Od 1974 roku partyzantów i bitwę upamiętnia też pomnik Bronisława Chromego. Najbardziej malowniczą częścią lasów janowskich jest obszerny, wodno-torfowiskowy rezerwat „Imielity Ług”. Obejmuje on naturalnie zarastające jezioro, wysokie torfowiska i wydmowe wzniesienia, porośnięte lasem. W zachodniej części lasów janowskich leżą także duży rezerwat „Łęka” oraz rezerwat florystyczny „Jastkowice”. Pierwszy chroni naturalne grądy i łęgi jesionowo-olszowe. Drugi, choć niewielki, wyróżnia się pięknym starodrzewem z 200-letnimi jodłami, lipami, dębami, bukami i jaworami. Z kolei rezerwat leśny „Szklarnia”, znajdujący się zaledwie 5 km od centrum Janowa, obejmuje
300-hektarowy obszar, porośnięty naturalnym borem jodłowym.W Szklarni - osadzie leśnej w sąsiedztwie rezerwatu - znajduje się ostoja koni biłgorajskich. Można ją zwiedzać, a nawet spróbować swych sił w siodle lub przejechać się bryczką. Listę rezerwatów uzupełniają „Kacze Błota”, gdzie ochroną objęto obszar bagiennych lasów w otoczeniu wzniesień wydmowych. Teren lasów janowskich przecinają szlaki turystyczne: niebieski „Wyprawa do Leśnego Skarbca”, zielony „Szlakiem Glinianych Garnków” oraz szlaki PTTK: żółty, czerwony, niebieski i szlak rowerowy dookoła powiatu janowskiego. W rezerwacie „Szklarnia” znajduje się ścieżka przyrodnicza o długości 3,5 km. Noclegi w Janowie Lubelskim oferują hotele i ośrodki wypoczynkowe. Można też skorzystać z kwater agroturystycznych w Janowie, Momotach Górnych i Dolnych oraz w Łężku Garncarskim, a także w leśniczówkach: Władysławów, Cegielnia i w hotelu nadleśnictwa w Janowie Lubelskim.

Łążek Garncarski - wieś słynąca niegdyś z garncarstwa. Działa w niej szkółka garncarska prowadzona przez muzeum regionalne. Wyrabia się tu misy, dzbanki, donice, garnki, doniczki, dwojaki. Charakterystyczne dla tego ośrodka są tzw. „kogutki łążkowskie”. Wyroby z Łążka ozdabiają także janowski stary rynek. Momoty Górne – drewniany kościół z wyposażeniem wykonanym w drewnie przez proboszcza parafii – Kazimierza Pińciurka – w latach 1975-1992.

Konie biłgorajskie to po¬tom¬kowie ostatnich dzikich koni – tarpanów. Na początku XIX wieku zostały one przekazane z majątku Zamoyskich w Zwierzyńcu okolicz¬nym chłopom. Po 100 latach, pomimo krzyżowania z końmi innych ras, rumaki z rejonu Biłgoraja zachowały wiele pierwotnych cech. Na początku XX wieku rozpoczęły się prace nad odtworzeniem populacji dzikich koni. Ich rezultatem jest prowadzona w lasach janowskich ostoja.

Niemiecka operacja „Sturmwind” miała za zadanie zlikwidować oddziały partyzanckie w lasach janowskich. 9 czerwca 1944 roku akcję okrążenia terenów leśnych rozpoczęło 30 000 żołnierzy. Pomimo zaangażowania tak dużych sił, naprzeciwko których wystąpiło tylko 3 tys. partyzantów, już pięć dni później ofensywa poniosła fiasko. Partyzantom udało się rozbić okrążenie w rejonie Wzgórza Porytowego, nad rzeką Branew.

Seria: Miejsca niezwykłe

Tytuł: Zakątki na urlop i weekend

Autor: Dariusz Jędrzejewski

Zobacz inne niezwykłe zakątki Polski