Lublana. Z czego słynie miasto. Co warto zobaczyć

[

]( \"http://bezdroza.pl\" )

Lublana to najważniejszy i największy ośrodek administracyjny Słowenii, w którym skupia się całe życie polityczne, gospodarcze i kulturalne tego niewielkiego kraju. Jak na warunki słoweńskie jest dużym miastem, liczy bowiem prawie 300 tys. mieszkańców. To także miasto uniwersyteckie, zatem liczba mieszkańców znacznie powiększa się z początkiem roku akademickiego, a ulice i puby wypełniają się młodymi ludźmi.

Szczególnie warte zobaczenia w stolicy jest niewielkie stare miasto, położone malowniczo u stóp stromego wzgórza zamkowego, rozciągające się wzdłuż rzeki Ljubljanicy, zachęcające do długich spacerów. Dla zainteresowanych architekturą gratką może być wędrówka śladami dzieł sławnego słoweńskiego architekta, tworzącego w 1. poł. XX w. – Jože Plečnika.

Lublana, jak na europejską stolicę przystało, oferuje turystom wiele atrakcji. Przebywając tutaj koniecznie trzeba skorzystać z bogatej oferty muzealnej miasta, propozycji kin lub teatrów, ale można też potraktować Lublanę jako miasto do wypoczynku, również aktywnego. Bez końca spacerować ulicami, po malowniczych parkach i skwerach, szczególnie wart polecenia jest rozciągający się po zachodniej stronie miasta Park Tivoli. Można też wyjechać poza miasto, korzystając z transportu publicznego albo, co zdrowsze, roweru. Okoliczne miejscowości z powodzeniem pozwalają oderwać się od miejskiego gwaru, zakosztować przyrody i pięknych widoków.

Lublana to miasto usytuowane w samym sercu Słowenii. Jednak ze względu na niewielkie rozmiary kraju ze stolicy wszędzie jest blisko. Przechodzą też przez nią główne szlaki komunikacyjne łączące Europę Środkową z Półwyspem Bałkańskim, Dlatego Lublanę warto potraktować, jako przystanek w drodze na letni wypoczynek do nadmorskich kurortów Słowenii lub sąsiedniej Chorwacji.

Jedna z barwnych legend dotyczących powstania Lublany głosi, że miasto zostało założone przez mitycznego Jazona i Argonautów. Uciekając przed królem Ajetesem, którego pozbawili złotego runa, poprzez Morze Czarne i Dunaj wpłynęli do Sawy i Ljubljanicy. Tutaj napotkali groźnego smoka, którego szczęśliwie udało im się pokonać. Na pamiątkę tych wydarzeń do dzisiejszego dnia smok jest symbolem miasta, a jego wizerunek znajduje się w herbie Lublany.

Ślady najstarszego osadnictwa datuje się na 2000 r. p.n.e. Nieznane jest pochodzenie tych, którzy jako pierwsi zamieszkiwali obszar bagien kotliny Ljubljanske Barje na południe od miasta. W późnej epoce brązu na obszar obecnej Lublany przybyli Ilirowie, a ok. 300 r. p.n.e. Celtowie. Osadnictwo rzymskie rozpoczęło się ok. 50 r. p.n.e. od założenia niewielkiej osady handlowej. Iulia Emona, jak nazwali Lublanę nowi przybysze, rozciągała się na południowy wschód od dzisiejszego starego centrum. Był to okres wspaniałego rozkwitu miasta, o czym świadczą odkryte przez archeologów pozostałości rzymskich domów, świątyń, grobowców, pomników i mozaik. Otoczone murem miasto miało kanalizację i murowaną zabudowę. Kres rzymskiej Emonie przyniósł upadek cesarstwa rzymskiego, a po najeździe Attyli i Hunów w 452 r. pogrążyła się ona w ruinie.

Słowianie przybyli do Lublany w VI w. i osiedlili się na terenie dzisiejszego wzgórza zamkowego. Stopniowo poniżej zamku rozwijało się średniowieczne miasto. Około 1000 r. większość jego terytorium znalazła się pod panowaniem feudalnych władców z rodu Breže-Seliški. Na początku XII w. Lublana i prowincja Kraina weszły w posiadanie książąt Karantanii. Nazwa „Lublana” po raz pierwszy pojawiła się w źródłach historycznych w brzmieniu niemieckim (Laibach) w 1144 r., a w brzmieniu słoweńskim (Luwigana) dwa lata później. W XIII w. Lublana została stolicą prowincji Kraina. W tym czasie rozwinęły się trzy różniące się charakterem części miasta: Stari trg, gdzie mieszkali głównie rzemieślnicy, Mestni trg – siedziba administracji kościelnej i miejskiej, i Novi trg – dzielnica bogatego mieszczaństwa i szlachty. Do miasta prowadziło pięć bram, a na rzece były dwa mosty.

Od 1220 r. Lublana biła własną monetę. Władze miejskie w tym czasie składały się z reprezentantów społeczeństwa: miejskiego sądu, wójta i obywateli, zwłaszcza rzemieślników skupionych w cechach. Warsztaty szewców znajdowały się po dwóch stronach mostu Szewców i stały się centrum ich cechu. Ciężka dola czekała piekarzy, którzy oszukiwali przy wypieku chleba – karani byli poprzez zanurzanie w rzece Ljubljanicy z mostu Szewców. A w średniowieczu rzeka nie była wzorem czystości!

W 1335 r. Lublana z Krainą znalazła się pod panowaniem Habsburgów. Taki stan prawny utrzymywał się do I wojny światowej, nie licząc okresu napoleońskiego. Nowi władcy obdarzyli miasto licznymi przywilejami, co spowodowało przybycie do Lublany wielu kupców i rzemieślników z całej Europy. Wśród najliczniejszych grup imigrantów byli: Niemcy, Włosi, Hiszpanie, Anglicy, Szwedzi i Żydzi, których dzielnica powstała naprzeciwko Novego trgu. Lublana, dzięki korzystnemu położeniu geograficznemu, stała się ważnym ośrodkiem handlu i rzemiosła. Wzrosła także jej rola jako centrum sztuki: powstawało coraz więcej warsztatów rzeźbiarzy, malarzy, utworzono szkołę muzyczną. W 1461 r. miasto stało się siedzibą biskupstwa. Po trzęsieniu ziemi w 1511 r. otrzymało nową, renesansową zabudowę.

Drewniane domy zastąpiono murowanymi, a mury miejskie wzmocniono, aby ochronić się przed najazdem tureckim. W XVI w. miasto zamieszkiwało 5 tys. mieszkańców, z czego 70% mówiło po słoweńsku. W tym czasie Lublana była ważnym ośrodkiem reformacji i kultury słoweńskiej. Tutaj mieszkali i tworzyli najwybitniejsi przedstawiciele słoweńskiego odrodzenia: Primož Trubar (1508–86), który jako pierwszy opublikował dwie książki napisane w języku słoweńskim: Katechizm i Abecednik, Jurij Dalmatin – pierwszy tłumacz Biblii na słoweński.

Wtedy też utworzono w Lublanie pierwsze liceum, publiczną bibliotekę i drukarnię. Ważnym momentem w dziejach słoweńskiej oświaty było założenie w 1693 r. Academii Operosorum Labacensis – szkoły z silnymi wpływami włoskimi. Zainicjowała ona powstanie pierwszej publicznej biblioteki, zapraszała znanych mistrzów budownictwa, rzeźbiarzy, malarzy z zagranicy. Domy zyskały dzięki nim nowy, barokowy wygląd, we wnętrzach pojawiły się arkadowe dziedzińce i klatki schodowe.

Wiele kościołów odnowiono w stylu barokowym. W tym czasie Francesco Robba zbudował piękną Fontannę Trzech Rzek Krainy, która została umieszczona przed nowym budynkiem ratusza miejskiego i jest jednym z najwspanialszych przykładów sztuki barokowej w mieście. W 1701 r. w Lublanie powstała filharmonia. Zarówno filharmonia, jak i jej orkiestra cieszyły się sławą w ówczesnej Europie. Honorowymi członkami byli słynni kompozytorzy: Joseph Haydn, Johannes Brahms, Ludwig van Beethoven i skrzypek Niccolo Paganini.

W okresie napoleońskim, od 1809 do 1813 r., Lublana była stolicą Prowincji Iliryjskich. Po ponownym dojściu Habsburgów do władzy w Lublanie w 1821 r. odbył się kongres Świętego Przymierza, w którym wzięli udział, oprócz cesarza austriackiego, car rosyjski oraz królowie: pruski i Neapolu. Na pamiątkę tych wydarzeń do dzisiaj jeden z głównych placów miasta nosi nazwę Kongresni trg. 1. poł. XIX w. to czas kulturalnego ożywienia miasta. Wokół poety France Prešerena zgromadziło się grono literatów. W tym też czasie dokonano wielu zmian: umocniono brzegi Ljubljanicy, a drewniane mosty zastąpiono stalowymi i kamiennymi. W 1849 r. pierwsza linia kolejowa połączyła Lublanę z Wiedniem, 8 lat później ukończono połączenie z Triestem.

Dla miasta nastały nowe czasy. Rozwinęła się dzielnica pomiędzy starym centrum a linią kolejową. W 1860 r. powstało Słoweńskie Stowarzyszenie Literackie, które zaczęło publikować kilka dzienników. Lublana była kulturalnym centrum Słoweńców, a w 1882 r. pierwszy Słoweniec został burmistrzem miasta. Ciosem dla Lublany było wielkie trzęsienie ziemi w 1895 r., ale też dzięki temu miasto zyskało wkrótce nowy, modernistyczny wygląd, a przy odbudowie pracowali architekci z Austrii i Czech. Podczas rekonstrukcji miasta wybudowano nowy wodociąg (1890), wprowadzono elektryczność (1897), kanalizację (1898) i komunikację tramwajową (1901).

I wojna światowa nie przyniosła miastu spustoszeń. Wraz z jej końcem i upadkiem dynastii Habsburgów Lublana weszła w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, stając się administracyjnym i politycznym centrum Słowenii. W tym czasie zamieszkiwało ją 80 tys. mieszkańców. Wówczas otrzymała kilka ważnych instytucji: uniwersytet (Uniwersytet Lublański) w 1919 r., Galerię Narodową w 1918 r., Akademię Nauk i Sztuk w 1938 r. Wtedy także rozwinęła się nowa dzielnica mieszkalna Bežigrad. W okresie międzywojennym oblicze Lublany zostało odmienione przez wybitnego architekta Jože Plečnika.

Podczas II wojny światowej miasto dostało się pod okupację włoską, a następnie niemiecką. Lublana była ważnym punktem oporu, a w 1942 r. władze okupacyjne otoczyły miasto 30-kilometrowym drutem kolczastym. Po II wojnie światowej Lublana została stolicą Socjalistycznej Republiki Słowenii i weszła w skład Jugosławii. Obok Belgradu i Zagrzebia była jednym z najważniejszych ośrodków naukowych, przemysłowych i kulturalnych dawnej Jugosławii. Wreszcie, po ogłoszeniu niepodległości przez Słowenię 26 czerwca 1991 r., Lublana została stolicą niepodległego państwa.

W stolicy Słowenii można liczyć na dość bogaty kalendarz imprez i wydarzeń kulturalnych. W centrum informacji turystycznej otrzymamy katalog najważniejszych imprez w danym roku, z których najwięcej odbywa się w lipcu i sierpniu. Do najważniejszych zalicza się: Lato w Starym Mieście Lublany, czyli trwający od początku czerwca do końca sierpnia cykl koncertów na ulicach starego miasta, w parkach i starych kościołach. Na początku lipca odbywa się Ljubljana Jazz Festival. Najważniejszą imprezą jest Letni Festiwal w Lublanie, odbywający się od lipca do sierpnia. W ramach tego wydarzenia organizatorzy proponują wiele ciekawych koncertów muzyki poważnej z udziałem najlepszych orkiestr z całego świata, występy grup baletowych, teatralnych oraz rock operę.

Także w lipcu – przeważnie w pierwszym tygodniu miesiąca – można na wielu ulicach w centrum podziwiać występy teatrów ulicznych – w ramach Ana Desetnica Festival. W połowie września na lublańskim zamku i na rynku starego miasta, odbywa się wiele ciekawych imprez w ramach Dni Średniowiecznych – pokazy walk rycerskich, koncerty itp. Miłośnikom sztuki alternatywnej i niekonwencjonalnych wydarzeń kulturalnych polecamy na przełomie lipca i sierpnia Trnfest Festival. Fani muzyki etnicznej koniecznie powinni odwiedzić Lublanę na przełomie maja i czerwca – odbywa się tu już od 20 lat bardzo ciekawy festiwal muzyki etnicznej – Druga Godba – w teatrze letnim na Križance. We wrześniu w teatrze dziecięcym na ul.

Krekov trg cieszą młodych widzów, i tych nieco starszych również, liczne przedstawienia teatrów lalkowych z całego świata. Jeszcze jedna impreza teatralna to Exodus – odbywający się w maju festiwal teatrów tańca. Kolejny festiwal teatralny – zwany Young Lions – to odbywające się w ostatnim tygodniu sierpnia międzynarodowe spotkania teatralne. W tym samym czasie prezentują się także kolejny raz liczne teatry uliczne – na ul. Emonskiej.

_ Źródło: Bezdroża _