Niezwykłe muzeum w Markowej

Nie tylko forma, ale też wszystkie inne elementy obiektu, jak tekstura i materiał, mają wyrażać treści związane z przesłaniem muzeum. Zastosowano tu minimalistyczne, abstrakcyjne formy architektoniczne, które wywołują u zwiedzających określone odczucia. Bryła budynku przywodzi na myśl dom. Symboliczna wizja domu, który kojarzy się z miłością i bezpieczeństwem została przez projektantów zderzona z formami kompozycyjnymi wyrażającymi niepokój i zagrożenie. Żelbetowy budynek ma elewacje obłożone kortenem, czyli blachą, która poprzez korozję zmienia swój wygląd, ukazując upływ czasu. Zagłębiona w teren bryła, wpisując się w kontekst miejscowości i jej historii, przypomina zwiedzającym dzieje i życie przedwojennej Markowej. Odnosi się nie tylko do czasów Shoah, ale też symbolizować ma trwanie, mimo przeciwności losu i historii.

Nizio Design International

Częściowo przeszklona fasada muzeum stanowi bramę. We wnętrzu panuje półmrok, rozjaśniony łuną światła bijącą z serca budynku, jakim jest szklany prostopadłościan symbolizujący dom Józefa i Wiktorii Ulmów, ale też domy tysięcy Polaków, którzy narażali własne życie, by nieść pomoc Żydom. Znajdują się tu oryginalne meble, warsztat stolarski, ul, książki, aparaty fotograficzne Józefa Ulmy i rodzinne dokumenty. W tej przestrzeni wyświetlane są projekcje przywołujące sceny z codziennego życia małżeństwa i ich dzieci.

Muzeum im. Rodziny Ulmów w Markowej (fot. Nizio Design International)

Ścieżka zwiedzania muzeum prowadzi przez siedem działów tematycznych, gdzie historia opowiadana jest przez eksponaty, dokumenty, fotografie, materiały prezentowane na stanowiskach manualnych i multimedialnych. Pośrodku sali ekspozycyjnej znajdują się cztery infoboksy w formie stalowych prostopadłościanów z monitorami dotykowymi oraz siedziska. Wszystkie elementy ekspozycji układają się w opowieść o wspólnej historii Polaków i Żydów w kontekście tragicznego czasu wojny. Wnętrze muzeum utrzymane jest w prostej i monumentalnej stylistyce betonowych ścian. Jego kulminacją - w głębi sali ekspozycyjnej - jest podświetlona ostra szczelina, która - jak opowiadają projektanci - symbolizuje wąską bramę prowadzącą przez niepojęty obszar śmierci.

Muzeum im. Rodziny Ulmów w Markowej (fot. Nizio Design International)

Struktura budynku ostrym klinem wcina się w teren za domem, gdzie projektanci ulokowali Sad Pamięci z drzewkami jabłoni, grusz i śliw, który nawiązuje zarazem do sadu Józefa Ulmy i oliwnego Ogrodu Sprawiedliwych w Yad Vashem. Na przyległej do płaszczyzny placu ścianie, oznaczającej przekrój ziemi, umieszczone są granitowe piaskowane tabliczki z nazwiskami Polaków, którzy ratowali Żydów. Z kolei w samą płaszczyznę placu "wtopione" zostały podświetlone tabliczki z imionami i nazwiskami tych, którzy ratując Żydów stracili życie. Zagęszczenie podświetlonych tabliczek narasta w kierunku wejścia do muzeum. Przypominają one płynące po rzece łódki - swoisty pochód wędrujących ogni.

Muzeum im. Rodziny Ulmów w Markowej (fot. Nizio Design International)

Budynek muzeum powstał na placu przy głównej drodze przebiegającej przez *Markową *i upamiętnia wydarzenia z 24 marca 1944 roku. Podczas II wojny światowej w Markowej hitlerowscy żandarmi rozstrzelali Wiktorię i Józefa Ulmów, sześcioro ich dzieci oraz ukrywane przez nich żydowskie rodziny. W 1995 roku izraelski instytut Yad Vashem przyznał Ulmom tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. W 2009 roku spośród 25 projektów nadesłanych na konkurs do realizacji, wybrano propozycję pracowni Nizio Design International.

Markowa znajduje się w południowo-wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim, na wschód od Rzeszowa.
Bilety wstępu do muzeum kosztują 5 zł (dorośli), 1 zł (dzieci i młodzież), 2 zł (emeryci i renciści oraz opiekunowie grup).

Nizio Design International/kw