Osiedle Nikiszowiec w Katowicach. Jaka jest jego historia i co warto zobaczyć?

To tam kręcone były filmy "Sól ziemi czarnej', czy "Perła w koronie". Na Nikiszowcu wychował się także reżyser Kazimierz Kutz. Poznajcie historię ikonicznej dzielnicy Katowic.

Nikiszowiec – Katowice. Jaka jest historia osiedla?

Zamysł powstania osiedla Nikiszowiec opierał się na stworzeniu miejsca zamieszkania górników, którzy na początku XX wieku pracowali w kopalni Giesche (po aneksji Górnego Śląska do Polski – kopalni Wieczorek). W 1911 roku na terenie ówczesnej gminy Janów, powstał pierwszy blok robotniczy, zaprojektowany, jak każdy kolejny, przez Georga i Emila Zillmannów. Do 1919 roku oddano 9 budynków mieszkalnych, obejmujących łącznie ponad 1000 mieszkań. Pomimo tak dużej liczby lokali mieszkalnych, osiedle nie spełniło zapotrzebowania na mieszkania dla wszystkich pracowników kopalni, a jego rozbudowę zahamowała I Wojna Światowa. Mieszkańcy osiedla brali udział w Powstaniu Śląskim, co zostało uwiecznione na filmie „Sól ziemi czarnej”, a w czasie II Wojny Światowej na terenie Nikiszowca działali w licznych organizacjach podziemnych. Po wojnie osiedle stało się częścią miasta Szopienice, zaś w 1960 roku przyłączono go do Katowic. Od lat 90-tych osiedle przechodziło ogromny kryzys społeczny, któremu towarzyszyło wysokie bezrobocie oraz wandalizm. Obecnie, po przeprowadzeniu rewitalizacji, sytuacja się znacznie poprawiła i osiedle uznaje się za prestiżowe do zamieszkania i jest chętnie odwiedzane przez turystów.

Nikiszowiec – Katowice. Skąd się wzięła nazwa osiedla?

Nazwa Nikiszowiec nawiązuje do niemieckiej nazwy szybu kopalnianego Nickischschacht, działającego przy kopalni Giesche, który w latach 20-tych XX wieku został przekształcony w szyb Poniatowski, funkcjonujący przy kopalni Wieczorek. Sama nazwa szybu pochodzi od nazwiska przedstawiciela spółki, Friedricha Nickisch von Rosenegka.

Nikszowiec Katowice – wyjątkowa architektura

Układ urbanistyczny osiedla Nikiszowiec w Katowicach jest wyjątkowy na skalę nie tylko Polski, ale też międzynarodową i stanowi wizytówkę miasta. To pierwotnie robotnicze osiedle, zaprojektowane przez niemieckich kuzynów Georga i Emila Zimellmannów, zbudowane jest z dziewięciu 3-kondygnacyjnych budynków wielorodzinnych, osadzonych na planie czworoboku z zielonym patio w środku. Osiedle obejmowało około 1000 mieszkań o powierzchni 63 mkw, w skład których wchodziła kuchnia i łazienka i dwa pokoje. Zabudowa umiejscowiona jest na 8 ha. Co ciekawe według zamysłu, osiedle stanowiło zamkniętą, samowystarczalną jednostkę z piecami do wypieku chleba na każdym placu, kościołem, lokalami usługowymi i innymi budynkami gospodarczymi. Pomiędzy każdym budynkiem wybudowano również zadaszoną kładkę, która usprawniała przemieszczanie się mieszkańców.

Nikiszowiec – Katowice. Co warto zwiedzić?

Osiedle Nikiszowiec aktualnie stanowi wizytówkę Katowic i bogate jest w atrakcje turystyczne. Wybierając się do Nikiszowca, warto zwiedzić:

• Osiedle robotnicze – to podstawowa atrakcja tego miejsca. Warto udać się na spacer po osiedlu, aby poobserwować unikatowy układ zabudowy, a także odpocząć w jednym z zielonych placów, stanowiących przestrzeń w środku budynku. Ciekawe są również zdobienia niektórych kamienic, a także czerwone ościeżnice okienne.

• Kościół Świętej Anny – zbudowany na początku XX wieku według projektu kuzynów Zimellmannów, autorów projektu osiedla robotniczego. Wystrój kościoła utrzymany jest w klimacie neobarokowym, a zewnętrza ceglana forma, nawiązuje do surowego klimatu osiedla, doskonale wpisując się w styl okolicznej zabudowy.

• Muzeum Enologii Miasta – muzeum zlokalizowane jest w dawnym budynku maglu i pralni. Oferuje zwiedzającym 3 wystawy stałe: rekonstrukcję typowego mieszkania w dzielnicy Nikiszowiec, wystawę nawiązującą do pierwotnej funkcji budynku (magiel i pralnia), oraz reprezentującą dzieła Koła Malarzy Nieprofesjonalnych.

• Galeria Szyb Wilson – galeria sztuki współczesnej zlokalizowana w szybie Wilson w kopalni Wieczorek. Jest to miejsce koncertów oraz innych wydarzeń kulturalnych odbywających się w Nikiszowcu.

• Szyb Poniatowski – stary szyb, od którego pierwotnej wersji wzięto nazwę osiedla otwierany jest okresowo dla zwiedzających.

Pomocny przy zwiedzaniu osiedla jest 45-minutowy audioprzewodnik, który wraz z mapą Nikiszowca za darmo można pobrać ze strony Urzędu Miasta Katowice.