Pesach - najważniejsze święto żydowskie. "Daje nadzieję, co jest szczególnie ważne w okresie pandemii"

Nazwa święta Pesach oznacza po hebrajsku "pominięty" lub "oszczędzony". Nawiązuje zatem do biblijnego opisu "ominięcia" domów Izraelitów przez anioła śmierci podczas ostatniej z plag egipskich. Według wierzeń wtedy bowiem Bóg ocalił Izraelitów, którzy oznaczyli wejścia do domów krwią baranka.

- Historia wyjścia z Egiptu, objawienie na Górze Synaj, a także wędrówka Żydów po pustyni przed wejściem do Ziemi Obiecanej są podstawowymi motywami zakorzenionymi w żydowskiej świadomości religijnej i mają fundamentalne znaczenie dla określania swojej żydowskiej tożsamości – wyjaśnia w rozmowie z WP rabin Michael Schudrich, naczelny rabin Polski.

Święto zaczyna się w 15. dniu miesiąca nisan. W Izraelu jest obchodzone przez 7 dni, natomiast w diasporze przez 8. W 2021 r. Pesach rozpoczął się 27 marca i potrwa do wieczora 4.

To ważne dla Żydów święto bywa też nazywane m.in.: Świętem Wiosny, Świętem Przaśników, Paschą. Mówienie o nim żydowska Wielkanoc jest błędem często popełnianym przez Polaków.

Zanim Żydzi zaczną świętować, muszą się odpowiednio przygotować. Najważniejszą sprawą jest oczyszczenie domu z "chamec" (zakwas). W święto obowiązuje bowiem zakaz spożywania i posiadania produktów ulegających fermentacji. W domu nie może pozostać nawet okruszyna chleba zawierającego pszenicę, żyto, owies, jęczmień lub orkisz. Wynoszone są również zbożowe alkohole i pszeniczne piwo. Pozostawiony w domu chamec można sprzedać osobom nienależącym do społeczności żydowskiej.

- Wieczorem przed Pesach organizowane są w domach rodzinne "bedikat chamec" (rytualne poszukiwania) niesprzedanego lub przeoczonego w trakcie porządków chamecu. Często kobiety specjalnie zostawiają w kilku miejscach dziesięć kawałków, a mężczyźni z dziećmi przeszukują każdy kąt domu, aby go odnaleźć, a następnego dnia rano spalić – wyjaśnia rabin Michael Schudrich.

Maca, zwana chlebem wolności, to jedyne pieczywo, jakie można jeść w świąteczne dni.

- Maca (po polsku przaśnik, placek bez zakwasu) z mąki pszennej i wody od wyrobienia do pieczenia nie może czekać dłużej niż 18 minut. To symbol upamiętniający historię Izraelitów, którzy uciekając z Egiptu, nie mieli czasu na przygotowanie prawdziwego chleba i spożywali właśnie macę – tłumaczy w rozmowie z WP Dagmara Mańka-Wizor z Działu Edukacji Muzeum POLIN w Warszawie.

Najważniejszym momentem święta wolności jest uroczysta kolacja o nazwie "seder" (porządek). Zaczyna się od kiduszu, czyli modlitwy oraz poświęcenia wina i wypicia pierwszego z czterech toastów.

– Wznosi się je na pamiątkę czterech zapowiedzi wybawienia, które Mojżesz usłyszał z krzewu gorejącego: "we-hoceti – i wywiodę, we-hicalti – i wybawię, we-gaalti – i uwolnię, we-lakachti – i przyjmę was". Przy czwartym toaście, wznoszonym pod koniec sederu, Żydzi składają sobie życzenia: "Na przyszły rok w Jerozolimie!" – wyjaśnia rabin Michael Schudrich.

Na świątecznym stole można znaleźć różne dania o określonej symbolice. Należą do nich m.in.: trzy mace (odnoszące się do dawnej struktury społeczności żydowskiej: kapłani, lewici, lud), zeroa (kawałek upieczonego mięsa z kością przypominający składane ofiary), charoset (pasta z posiekanych jabłek, orzechów, migdałów, miodu i wina symbolizująca zaprawę murarską stosowaną przez żydowskich niewolników do budowania egipskich budowli), bejca (jajko w skorupce, ugotowane na twardo i upieczone, symbolizujące zbiorowy los narodu, płodność, siłę przetrwania), maror (gorzkie warzywa – sałata i chrzan przypominające trudy życia Żydów w niewoli egipskiej i smak ich łez).

- Podczas uroczystej kolacji sederowej posiłki powinno spożywać się w pozycji półleżącej, która ma wymiar symboliczny. Była bowiem przywilejem wolnych ludzi. Niewolnicy musieli zaś jeść na siedząco lub na stojąco. Półleżąca pozycja podkreśla zatem odzyskanie wolności przez Izraelitów – wyjaśnia Dagmara Mańka-Wizor.

Bardzo ważnym elementem kolacji sederowej jest czytanie Hagady, czyli opowieści o wyjściu Izraelitów z niewoli egipskiej. Podczas wspólnej lektury jedno z najmłodszych dzieci zadaje cztery pytania i czeka na odpowiedzi udzielane zazwyczaj przez ojca, który wskazuje różnice pomiędzy tą nocą a innymi.

Oprócz poważnych i uroczystych momentów, w ostatniej części wieczoru jest też chwila na zabawę. Przed północą najmłodsi szukają afikoman (kawałka macy). Ten kto go znajdzie i zwróci, otrzymuje prezent, a wszystkie dzieci dostają słodycze i drobne upominki. Ponadto to również czas na wspólne gry, zagadki i wyliczanki.

Podobnie jak zeszłoroczne, tak też i tegoroczne obchody Pesach ulegną zmianie w związku z trwającą pandemią COVID-19. Przykładowo, dwie synagogi Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie - Synagoga im. Małżonków Nożyków i Synagoga Ec Chaim będą zamknięte. Rabini będą celebrować święto, prowadzić modlitwy oraz organizować studiowanie Tory w formie online.

- Przygotowaliśmy macę i mąkę macową, pesachowe pudełka z Hagadą, talerzami sederowymi, koszernym winem lub sokiem winogronowym, a także posiłki na domowe sedery. Członkowie Gminy mogą je odbierać osobiście, w konkretnych ustalonych terminach i przy zachowaniu reżimu sanitarnego. Osobom starszym i niewychodzącym z domów wszystkie produkty potrzebne na Pesach dowożą wolontariusze lub firmy kurierskie - przekazuje WP Lesław Piszewski, Przewodniczący Zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie.

Pesach to święto wolności, która w pewnym sensie została ograniczona przez pandemię. Jego obchody uda się jednak zorganizować, ale w formie online zapewniającej bezpieczeństwo. Coroczna celebracja jest dla wyznawców judaizmu bardzo istotna.

- Święto Pesach daje nadzieję, co jest szczególnie ważne w okresie pandemii. Żydzi w swej historii wiele razy znaleźli się w sytuacjach, które wydawały się bez wyjścia, a mimo to przetrwali. Może dzięki pomocy boskiej, a może dzięki współpracy i wzajemnym dbaniu o siebie. Miejmy więc i my nadzieję na nadejście lepszych czasów – podsumowuje Dagmara Mańka – Wizor.