Pochodził z biednej dzielnicy. Nigdy nie zapomniał zwyczajów i przysmaków z dzieciństwa

Jorge Mario Bergoglio, bo tak nazywał się papież Franciszek, przyszedł na świat 17 grudnia 1936 r. w Buenos Aires, w rodzinie włoskich imigrantów. Jego ojciec Mario był kolejarzem, a matka Regina zajmowała się wychowaniem dzieci i domem. Rodzina Bergoglio była skromna, żyjąca w duchu pracy, prostoty i głębokiej religijności. Te wartości ukształtowały młodego Jorge na całe życie.

Wychowany na ulicach Flores — jednej z dzielnic Buenos Aires — papież do końca życia pozostał wierny prostym zwyczajom. Uwielbiał pić mate, tradycyjny napój południowoamerykański, symbol wspólnoty i przyjaźni. Mate to napar przygotowywany z suszonych liści ostrokrzewu paragwajskiego, popularny szczególnie w Argentynie, Urugwaju i Paragwaju. Nierzadko można było zobaczyć papieża z niewielką, drewnianą tykwą w dłoni, nawet podczas spotkań z głowami państw.

W chwili wyboru na papieża w 2013 r. wielu Argentyńczyków reagowało ogromną dumą — po raz pierwszy w historii Kościół katolicki miał papieża z Ameryki Łacińskiej. Jednak relacja Franciszka z ojczyzną nie była jednoznaczna. W kraju silnie spolaryzowanym politycznie, jego krytyczne komentarze, dotyczące nierówności społecznych i korupcji, wywoływały zarówno zachwyt, jak i krytykę.

Dla uboższych warstw społeczeństwa był bohaterem — człowiekiem, który mówił ich głosem i przypominał światu o zapomnianych. Dla bardziej konserwatywnych elit był postacią kontrowersyjną, zbyt "lewicową" i "rewolucyjną", choć jego przesłanie zawsze pozostawało zakorzenione w nauce Kościoła.

Co ciekawe, mimo wielkiej miłości do ojczyzny, Franciszek nigdy nie odbył oficjalnej pielgrzymki do Argentyny jako papież, co przez lata budziło pytania i spekulacje. Jednym z powodów, jakie podawał nieoficjalnie, była chęć uniknięcia mimowolnego udziału w krajowych sporach politycznych.

Choć śmierć papieża odbiła się szerokim echem w mediach, codzienne życie w Buenos Aires pozostaje spokojne.

— Tutaj życie toczy się normalnie, w prasie i telewizji jest dużo relacji, ale na razie nie ma wielkich manifestacji — relacjonuje w rozmowie z WP Luis Gentile, lokalny przewodnik turystyczny.

W mediach argentyńskich dominuje refleksja nad dziedzictwem papieża, ale nie brakuje także dyskusji politycznych. Jak zauważa Gentile, śmierć Franciszka — choć istotna dla wierzących — nie wywołała masowego poruszenia.

— Na razie nie było wielkiego wstrząsu — mówi. — To bardzo ważne wydarzenie dla katolików, ale z drugiej strony widać też pewną obojętność ze strony wielu ludzi.

W wieczór po ogłoszeniu wiadomości pewna liczba osób zebrała się przy słynnym Obelisku w centrum Buenos Aires.

— Wieczorem było trochę ludzi, ale dziś gazety w ogóle o tym nie piszą — dodaje nasz rozmówca. — Myślę, że społeczeństwo potrzebuje czasu, żeby zareagować na takie informacje i dopiero w najbliższą niedzielę odbędą się większe manifestacje, być może w katedrze lub w bazylice w Luján. Mimo wcześniejszych napięć — przypominanych słowami obecnego prezydenta Javiera Mileia, który określił kiedyś Franciszka wysłannikiem diabła — rząd ogłosił tygodniową żałobę narodową. Szkoda, że takie wydarzenie wykorzystuje się do politycznych gierek. Ale tak to już jest tutaj, w Argentynie – dodaje Luis Gentile.

W chwili naszej rozmowy Gentile oprowadza kolejną grupę turystów po Buenos Aires, w tym po katedrze, gdzie na głównym ołtarzu ustawiono wizerunek zmarłego papieża, wokół którego zgromadzone są kwiaty, świece oraz karteczki z intencjami zanoszonymi przez wiernych.

Choć był głową Kościoła, Franciszek zachował wiele swoich zwyczajów z czasów, gdy był arcybiskupem Buenos Aires. Jako papież mieszkał nie w tradycyjnym apartamencie w Pałacu Apostolskim, ale w skromnym Domu św. Marty, preferując proste warunki.

Lubił sam dzwonić do przyjaciół z Argentyny — bez zapowiedzi — aby porozmawiać o codziennych sprawach.

Do końca życia miał też słabość do argentyńskich empanadas i dulce de leche, słodkiego karmelu, który przypominał mu dzieciństwo. Empanadas to popularne w Argentynie pierożki z kruchego ciasta, nadziewane mięsem, serem, warzywami lub słodkim farszem, często podawane na ciepło podczas rodzinnych spotkań. Każdy region ma swoje tradycyjne receptury i sekrety przygotowania ciasta i farszu. Takie proste smaki zawsze przypominały Franciszkowi rodzinny dom.

Był kibicem klubu piłkarskiego San Lorenzo de Almagro, zespołu z Buenos Aires. Jego miłość do piłki nożnej łączyła go z milionami rodaków, dla których futbol jest niemal religią. Papież wielokrotnie żartował, że choć służy teraz "większemu klubowi", jego serce pozostało wierne San Lorenzo.

Argentyna to nie tylko ojczyzna papieża Franciszka, ale też jedno z najbardziej fascynujących miejsc na świecie. Od majestatycznych Andów, przez tętniące życiem Buenos Aires, po dzikie przestrzenie Patagonii — kraj ten zachwyca różnorodnością. Turyści przyjeżdżają tu, by spróbować legendarnej wołowiny, zatańczyć tango, odkryć piękno wodospadów Iguazú czy przemierzyć bezkresne stepy Pampy.

Nic dziwnego, że w 2024 r. kraj ten przeżył prawdziwy boom turystyczny. W pierwszych dwóch miesiącach roku odwiedziło go ponad 1,5 miliona turystów, co oznacza wzrost o 23 proc. w porównaniu z rokiem poprzednim.

W Buenos Aires można przejść tzw. Circuito Papal — szlak papieża Franciszka, prowadzący przez najważniejsze miejsca jego życia. Trasa obejmuje m.in. dom rodzinny przy Membrillar 531 w dzielnicy Flores, bazylikę San José de Flores, gdzie młody Jorge Mario Bergoglio poczuł powołanie oraz kościół Nuestra Señora de la Misericordia, w którym przyjął pierwszą komunię. Odwiedzić można także szkołę podstawową, seminarium w Villa Devoto oraz katedrę metropolitalną w centrum miasta, gdzie pełnił funkcję arcybiskupa.

Mimo że miejsca te są ogólnie dostępne, szlak pozostaje mało uczęszczany i skromnie oznaczony. Brakuje także muzeum poświęconego papieżowi w jego rodzinnym domu i na razie nie ma oficjalnych planów jego otwarcia. Władze miasta oferują co prawda zorganizowane wycieczki, ale zainteresowanie szlakiem jest niewielkie, zwłaszcza w porównaniu z innymi atrakcjami Argentyny. Może teraz ulegnie to zmianie, po śmierci papieża Franciszka?

Franciszek zapisał się w historii nie tylko jako pierwszy papież z Argentyny, ale przede wszystkim jako symbol pokory, dialogu i miłosierdzia. W jego nauczaniu silnie wybrzmiewało wezwanie do troski o najuboższych, o środowisko naturalne i o budowanie mostów między ludźmi różnych kultur i wyznań.

Dla Argentyny pozostanie na zawsze "Papa Francisco" — człowiekiem, który, choć wzbił się na wyżyny świata duchowego, zawsze twardo stąpał po ziemi Pampy. Jego życie i śmierć przypominają, że nawet w skromnych dzielnicach Buenos Aires może narodzić się ktoś, kto zmieni oblicze świata.