Pula

Pula (starożytne Polensium) to metropolia położona na ośmiu wzgórzach nad piękną zatoką w południowo-zachodniej części półwyspu; najstarsze miasto wschodniego Adriatyku, które dzięki antycznej arenie zyskało przydomek istryjskiego Rzymu. Licząca 82 tys. mieszkańców faktyczna stolica Istrii wciąż tętni życiem.

Wokół rosną lasy, osłaniające miasto od wiatrów, dzięki czemu klimat jest tu łagodny. Starożytne centrum z plątaniną zacisznych uliczek otaczają liczne nowoczesne biurowce. Pula jest dużym ośrodkiem przemysłu stoczniowego (buduje się tu m.in. tankowce-giganty o wyporności do 250 tys. BRT) i portem morskim. W okolicach Korzo Gardini i Trgu Portarata chętnie spotykają się wieczorami turyści. Legenda głosi, że miasto założyli mieszkańcy Kolchidy ścigający Argonautów. W V w. p.n.e. na jednym ze wzgórz znajdowała się osada iliryjska, którą w II w. p.n.e. zdobyli rzymscy legioniści. W latach 44–31 p.n.e. Rzymianie założyli także u stóp wzgórza osadę i obóz wojenny Colonie Julia Pollentia Herculanea.

Od czasów cesarza Augusta (27 p.n.e.–14 n.e.) aż do V w. Pula nazywała się Pietas Julia i była dobrze prosperującą prowincją, liczącą 30 tys. mieszkańców, a obok Triestu, Akwilei i Rawenny należała do najbardziej znaczących rzymskich posiadłości w północnej części Adriatyku. O świetności miasta w tym okresie świadczą zachowane po dziś dzień monumentalne budowle, urzekające pięknem i ogromem świątynie i teatry. Po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego (476) Pula znalazła się we władaniu wschodnich Gotów, Bizancjum, Rawenny i państwa Franków. Równocześnie osiedlali się tu Słowianie napływający na Bałkany.

W 1150 r. w koalicji z miastem Koper Pula zawiązała antywenecką ligę, która jednak nie zapobiegła utracie niepodległości. Od 1331 r. miasto stało się posiadłością Wenecji, powoli rozpoczął się upadek gospodarki, wybuchały epidemie malarii i zarazy. Wenecja prowadziła gospodarkę rabunkową, nakładając wysokie podatki, systematycznie opróżniając skarbiec i wywożąc najcenniejsze zabytki. Tylko dzięki oratorskim zdolnościom weneckiego senatora Emo (1583) nie wywieziono z Puli słynnego amfiteatru (części kamiennych ław użyto w Wenecji jako materiału budowlanego).Wraz z upadkiem Wenecji w 1797 r. miasto (z krótką przerwą na panowanie Napoleona) znalazło się we władaniu cesarstwa austro-węgierskiego.

Stopniowo zaczęło odżywać, w 1848 r. cesarz Franciszek Józef I wybudował bazę marynarki wojennej, rozbudował port i miasto, a od 1866 r. Pula stała się dla cesarsko-królewskiej armady wojennej głównym punktem obronnym. Wzniesiono reprezentacyjne gmachy: arsenał i klasycystyczny budynek admiralicji. Na oliwnej wyspie Uljanik powstała wówczas stocznia i olbrzymia zbrojownia morska. Szybkie uprzemysłowienie miasta nastąpiło po przyłączeniu go w 1876 r. do szlaku kolejowego Wiedeń – Triest. Wzrosła też liczba mieszkańców, pod koniec XIX w. wyniosła 40 tys., a w 1910 r. – 60 tys.

U schyłku I wojny światowej dały o sobie znać nastroje rewolucyjne, na okrętach wojennych utworzono komitety marynarzy, a władzę w mieście przejęła rada narodowa. W 1919 r. wojska włoskie zajęły Istrię (5 listopada wkroczyły do Puli). II wojna światowa spowodowała olbrzymie zniszczenia, z powodu bombardowań w gruzach legło 40% starego miasta. Wyzwolona 1 maja 1945 r. przez jednostki Jugosłowiańskiej Armii Ludowej do Jugosławii Pula została włączona dopiero w 1947 r., po okresie tymczasowego zarządu anglo-amerykańskiego. Kiedy 25 maja 1991 r. Chorwacja ogłosiła niepodległość, Pula wraz z prawie całą Istrią stała się częścią tego państwa.

_ Źródło: Bezdroża _