Sanktuarium. Borek Stary. Wyjątkowe miejsce na mapie Polski

Należał m.in. do rodzin Kostków, Działyńskich, Branickich i Wodzickich. Świetność przeżywała pod koniec XVIII wieku, kiedy liczyła prawie dziewięciuset mieszkańców. Dziś w jej zabudowie dominują współczesne domy. Jedynie w odległych przysiółkach zachowały się jeszcze XIX-wieczne chałupy i stare kapliczki.

Sanktuarium przy zespole klasztornym ojców dominikanów w Borku Starym usytuowane jest na zboczu wzgórza (314,2 m n.p.m.), wysoko ponad doliną Strugu. Osłonięte lasem, jest prawie niewidoczne z drogi. W 1418 roku były tu już dwie kaplice – NMP i św. Krzyża. Według lokalnej legendy cudowny obraz przywieziony został do Borku ze wschodu w XIII wieku. Historyczne badania wykazały jednak, że dzieło powstało najprawdopodobniej w XV lub XVI stuleciu w Krakowie. Niewielki wizerunek, o wymiarach 66 cm na 73 cm, autorstwa nieznanego artysty, namalowany został farbami olejnymi na lipowej desce. Jest typową hodegetrią, czyli przedstawia Marię Przewodniczkę, która prowadzi do Boga. Matka Boża, ujęta w półpostaci, trzyma na lewej ręce błogosławiące świat Dzieciątko. Początkowo obraz – według zapisków w księgach kościelnych od samego początku słynący z łask i cudów – umieszczono w kapliczce NMP. W 1670 roku osiedli w Borku dominikanie, którzy na początku XVIII stulecia wznieśli tu drewniany klasztor oraz kościół
Wniebowzięcia NMP i św. Jacka. Obie budowle projektowali Włoch Antonin Bellotti i Maciej Paitner. W 1736 roku przeniesiono do tego kościoła wizerunek boreckiej Madonny. Na frontonie świątyni, nad głównym wejściem, znajdują się figury św. Dominika i św. Franciszka. Umieszczony jest tam również herb dominikański – Veritas (Prawda), a także wizerunek psa, trzymającego łapy na księdze i z płonącą pochodnią w pysku, oświetlającą ziemski glob.

Niewątpliwie jest to aluzja do gry słów związanej z nazwą zakonu, która pochodzi wprawdzie od założyciela zgromadzenia św. Dominika, ale z łatwością można się w niej dopatrzeć łacińskich słów domini canes, czyli Pańskie psy. A dominikanie ślubują strzec i bronić Chrystusa oraz Prawdy, którą głosił. Jednak aby skutecznie bronić zasad Ewangelii, trzeba je wpierw gruntownie poznać (stąd symboliczne psie łapy na księdze). W pierwszej połowie XVIII wieku drewniany klasztor zastąpiono murowanym. Cudowny obraz znajduje się dziś w centralnej części głównego ołtarza kościoła NMP i św. Krzyża. Koronowany został w 1919 roku przez biskupa przemyskiego Józefa Pelczara. Niestety złote korony dwukrotnie padły łupem złodziei. Do sanktuarium należą także dwie kaplice. Na szczycie wzniesienia nad klasztorem znajduje się kaplica MB Bolesnej, zbudowana w ostatnich latach XIX wieku. Wewnątrz znajduje się dzwonek loretański, według ludowych wierzeń bardzo pomocny w długiej i męczącej agonii. Rodzina zamawia w intencji
umierającego mszę przed cudownym obrazem, a wieczorem zakonnik dzwoni sygnaturką, co jest prośbą do MB Bolesnej, by skróciła męki konania.

Klasztor oo. Dominikanów
Borek Stary 426
36-020 Tyczyn
017 229 82 20
klasztor@intertele.pl+'?' )
www.borekstary.prv.pl

*Dojazd *Z Rzeszowa około 15 km na południe drogą wojewódzką nr 878. Pociągiem do Rzeszowa, dalej autobusem w kierunku Dynowa i Błażowej; przystanek w Borku Starym (na żądanie). Do sanktuarium około 20 minut marszu pod górę.

Uroczystości
15 sierpnia – Wniebowzięcie NMP
Zesłanie Ducha św. (tzw. Zielone Świątki) – święto ruchome, obchodzone 50 dni po Wielkanocy

1. niedziela października – MB Różańcowej

Noclegi
Klasztor oo. Dominikanów, 017 229 82 20

Duża baza noclegowaw pobliskim Rzeszowie.

*Sanktuaria w pobliżu *
Chłopice, Hyżne, Jodłówka, Łańcut, Rzeszów

Tyczyn. Hyżniańsko-Gwoźnicki Obszar Chronionego Krajobrazu – obejmuje okoliczne wzgórza między dolinami rzeki Strug i potoku Chmielnik, porośnięte w najwyższych partiach 100-hektarowym kompleksem leśnym, zwanym Lasem Borkowskim; piękno okolicy można tu podziwiać z ponad dwudziestu punktów widokowych. Pałac Wodzickich – na wzniesieniu górującym nad okolicą; pałac, a także otaczający go park, a w nim dwa dęby szypułkowe o obwodach 530 cm i 523 cm, wpisane są do rejestru zabytków. Układ urbanistyczny wokół rynku – kamieniczki, wznoszone od XIV do XIX wieku.

Seria: Miejsca niezwykłe

Tytuł: Sanktuaria w Polsce

Autor: Adam Sochaczewski