Sarajewo. Historia. Ciekawostki. Atrakcje. Co warto zwiedzić

[

]( \"http://bezdroza.pl\" )

Reszta to mahale – domy i ogrody pnące się amfiteatralnie po zboczach. Miasto otacza bowiem pierścień wysokich gór, część Alp Dynarskich. Najwyższe szczyty to Treskavica 2088 m n.p.m., Bjelašnica 2067 m n.p.m., Jahorina 1913 m n.p.m., Trebević 1627 m n.p.m., Igman 1502 m n.p.m. Charakterystyczne dla sylwetki miasta jest także wzgórze Hum, z nadajnikiem radiowym widocznym niemal z każdego punku miasta.

Miasto rozciąga się ze wschodu na zachód, a przecina je i organizuje jak oś rzeczka Miljacka. Zabytkowa część Sarajewa koncentruje się wzdłuż jej brzegów. To szczególne położenie przez setki lat dawało poczucie zadomowienia i bezpieczeństwa. Podczas okupacji piękna dolina stała się jednak więzieniem.

Nazwa miasta pochodzi od tureckiego słowa saraj/saray oznaczającego pałac, zamek. Pierwszy raz zostało wymienione z nazwy w dokumentach w roku 1507 pod nazwą Saraj-ovasi (ovas oznacza ‘pole’). Sarajewo, to więc schronienie, miejsce bezpieczne dla ludzi, ich zwierząt i dobytku, miasto-pałac.

Sarajewo jest miastem wyjątkowym, miejscem twórczego spotkania cywilizacji wschodu i zachodu. Wyznawcy różnych religii przez wieki żyli tu w tolerancji, wspólnie doprowadzając miasto do rozkwitu. Sarajewo zasługuje na to, by poświecić mu wiele czasu. Kręte uliczki i pochyłe przecznice mahali kryją wiele tajemnic, ciekawostek, piękna i tragedii (dotarcie tam często będzie wymagało pewnego wysiłku, ale warto). Wszystko to pozostawi w nas ślad, niezapomniane wrażenie, bowiem Sarajewo to znacznie więcej niż zamach na arcyksięcia, olimpiada czy wojna.

Terytorium dzisiejszego miasta zamieszkałe było od okresu neolitu (Butimir). Później znajdowała się tam osada iliryjska. Okolice miasta zasie¬dlali także Rzymianie, a w VII w. ustąpili miejsca przybyłym Słowianom. W wieku XII osiedliła się tutaj ludność prawosławna, a w roku 1291 franciszkanie. W tym czasie większość mieszkańców trwała jednak w wierze bogomilskiej.

Złoty wiek dla Sarajewa rozpoczął się w połowie XV stulecia, za czasów tureckich. W 1489 r. Sarajewo uzyskało status miasta i jednocześnie stało się siedzibą okręgu bośniackiego. Rozwijało się i bogaciło jako baza wojsk tureckich. Miasto stało się wspólnotą państwową, w której razem żyli prawosławni, katolicy i muzułmanie. Kupcy z różnych stron świata przybywali do Sarajewa, aby handlować. Pierwszy pisany dokument, wspominający ten ośrodek, pochodzi z 1507 r. W trzy lata później przybył tutaj pierwszy turecki namiestnik, Gazi Isa-beg Ishaković.

20 lat swego największego rozkwitu (1521–41) miasto przeżywało za rządów Gazi Husrev-bega namiestnika, mecenasa kultury i sztuki. W 1531 r. ufundował on budowę pierwszego wodociągu w Europie. Drewniane rury i ceramiczne łączenia prowadziły wodę na długości 6 km. Do jego zasług należą także: otwarcie w 1537 r. pierwszej religijnej szkoły wyższej (medresa) oraz spięcie obu brzegów mostem.

Aby potwierdzić swoją obecność w mieście, w 1539 r. ludność prawosławna wybudowała na miejscu starego drewnianego kościoła piękną kamienną cerkiew. W 1565 r. w Sarajewie została zarejestrowana pierwsza grupa Żydów, którzy wkrótce wznieśli pierwszą synagogę. W roku 1687 w mieście było: 10 tys. domów, 4 tys. pracowni, 117 meczetów, cerkiew prawosławna, kościół katolicki i synagoga żydowska na 55 tys. mieszkańców. Miasto z dnia na dzień nieprzerwanie piękniało i rozrastało się, aż do dnia 25 X 1697 r., kiedy to książę Eugeniusz Sabaudzki zniszczył 85% Sarajewa.

Miasto żyło swym wschodnim stylem i tempem, w łonie Imperium Otomańskiego, aż do drugiej połowy XIX w. W 1864 r. zaczął działać browar i rozpoczęła się budowa kolejnej ortodoksyjnej cerkwi prawosławnej, na którą datki złożyli wszyscy mieszkańcy Sarajewa, Belgradu i rosyjska rodzina carska Romanowów. Po oddaniu Bośni i Hercegowiny cesarstwu austro-węgierskiemu w 1877 r., rozpoczęła się kolejna fala rozbudowy miasta. Powstało wiele gmachów publicznych w stylu eklektycznym, historycznym (neogotyk, pseudomaureteński) lub secesyjnym. Od roku 1895 Sarajewo zaczęło się cieszyć energią elektryczną, a w konsekwencji pierwszą w Europie linią tramwajową. Miasto zostało także połączone linią kolejową z resztą imperium, wskutek czego zaczęło się europeizować. Ponadto, Habsburgowie wcielili alternatywny, ogólnośrodkowoeuropejski model życia w mieście. Austriacy przywieźli ze sobą instytucje kulturalno-oświatowe, rzesze urzędników i inżynierów. Sarajewo przekształciło się wkrótce w swego rodzaju narciarsko-turystyczne
centrum uzdrowiskowe, żywy ośrodek polityczny i kulturalny.

Mimo to obecność Austriaków postrzegana była jako okupacja. W 1906 r. odbył się generalny strajk pracowników, któremu przewodniczyli Serbowie. W 1910 r. pierwszy raz oficjalnie pojawiła się organizacja Młoda Bośnia (Mlada Bosna). Jej głównym celem stało się zjednoczenie narodów słowiańskich, dlatego też zaplanowała zamach na cesarza Franciszka Józefa. Pierwszy, odbył się w Mostarze, kolejny tym razem udany miał miejsce 28 VI 1914 r. Dokonał go Gavrilo Princip, zabijając arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żonę Zofię. Jak wiadomo, data sarajewskiego zamachu jest jednocześnie datą wybuchu I wojny światowej. Dalsza historia miasta łączy się ściśle z historią kraju. Podczas II wojny światowej Bośnia wraz z Sarajewem, znalazłszy się w chorwackim państwie faszystowskim, stała się areną krwawych walk okupantów Austro-Wegier i Turcji oraz trzech głównych zwaśnionych grup narodowo-etnicznych Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Dawny stan rzeczy w mieście zaburzyła także deportacja i eksterminacja dużej części
neutralnej w wojnach bałkańskich, ludności żydowskiej.

Po 1945 r., w obliczu głębokich przemian społecznych, nie sprawdzał się już żaden z wcześniejszych modeli asymilacji. Ideologia jugosłowiańska wnosząca idee braterstwa i jedności jugosłowiańskiej zapewniała praktyczne rozwiązanie problemu, za pomocą alternatywnej wspólnej tożsamości. U schyłku wspólnego państwa, w 1984 r. w Sarajewie odbywały się XIV Zimowe Igrzyska Olimpijskie.

W obliczu wojny i referendum niepodległościowego, 5 IV 1992 r. miały miejsce masowe demonstracje pokojowe (ok. 50 000 osób różnych narodowości i wyznania). Gdy marsz dotarł pod budynek parlamentu, nieznany sprawca z dachu olimpijskiego hotelu Holiday Inn otworzył ogień w kierunku tłumu. Strzelano do nieuzbrojonych cywili popierających wielokulturowość miasta. Suada Dilberović i Olgica Sučić, zabite przez snajperów na moście Vrbanja, stały się oficjalnie pierwszymi ofiarami wojny w Sarajewie. Do 2 V miasto zostało kompletnie zablokowane. Tego samego dnia zniszczono budynek Poczty Głównej, co pogłębiło izolację miasta, niszcząc w całości niedostarczoną korespondencję i około 150 000 linii telefonicznych.

27 V na centrum, spadły granaty, w wyniku czego zginęło 18 osób stojących w kolejce po chleb. Zaczęto używać rakiet ziemia-ziemia i czołgów, w niektórych dzielnicach dochodziło do walk w ręcz, na ulicach pełno było zabitych i rannych, a nad miastem unosiły się dymy pożarów. Snajperzy nie dopuszczali sanitariuszy do rannych, ulice były zablokowane przez spalone samochody i tramwaje. Niejednokrotnie nieprzypadkowymi celami ataków stało się wiele szpitali, szkół, meczetów, kościołów, synagog, klinika położnicza, biblioteka, muzea, gromadzące cywili miejsca wydawania pomocy humanitarnej. 25 VIII 1992 r. spłonęła Biblioteka Narodowa, a tysiące unikalnych dokumentów i skarbów literatury osmańskiej, dzieł literatury każdego z narodów Jugosławii, judaica – w zasadzie cały księgozbiór – przestał istnieć. Dochodziło do masowych, planowych gwałtów na Muzułmankach.

Mieszkańcy Sarajewa radzili sobie jak mogli. Pokrzepieniem dla ducha były cudem działające teatry i sale koncertowe. Wśród niemal skazanych na śmierć mieszkańców, kwitło życie towarzyskie i literackie.

29 VI pojawiły się stabilizacyjne, niezbrojne, siły ONZ, a 3 VII rozpoczęło się dostarczanie samolotami żywności i pomocy humanitarnej. Lotnisko i tunel pod nim były jedyną szansą na kontakt ze światem, nadzieją otrzymania pomocy czy ucieczki.

5 II 1994 r. po masakrze na placu Markale, Radovan Karadžić otrzymał ultimatum i po groźbie bombardowań serbskich pozycji zgodził się usunąć sprzęt artyleryjski 20 km od Sarajewa, jeśli rosyjscy żołnierze dołączą do sił ONZ. 8 IV 1995 r. amerykański samolot, który dostarczał pomoc humanitarną do oblężonego ośrodka, został zaatakowany ogniem z pozycji serbskich. Ponownie zatrzymano dostawy humanitarne dla miasta. 28 VII doszło do trzeciej wielkiej masakry, po której samoloty NATO wspierane przez siły ONZ rozpoczęły ataki na serbskie pozycje wokół Sarajewa. Jednak dopiero 22 XII 1995 r. okupanci opuścili swoje stanowiska.

Po trwającej prawie miesiąc konferencji pokojowej w Dayton, 14 XII 1995 r. w Paryżu podpisano porozumienie. Miasto i jego mieszkańcy przetrwali ponad trzy i pół roku okupacji, co daje 1395 dni i co czyni ją najdłuższą w czasach nowożytnych.

_ Źródło: Bezdroża _