Słowenia. Góry. Były zawsze natchnieniem, a zarazem symbolem jednoczącym Słoweńców

[

]( \"http://bezdroza.pl\" )

Praktycznie nie ma takiego miejsca w Słowenii, z którego nie byłoby widać choćby niewielkich wzniesień czy wzgórz, a przy dobrej widoczności prawie zawsze dostrzeżemy bielejący w oddali łańcuch gór. Góry współtworzą to państwo na równi z historią, kulturą i sztuką.

Były zawsze natchnieniem, źródłem niespożytych sił, a zarazem symbolem jednoczącym Słoweńców w walce o byt i narodową tożsamość. I tak jest do dzisiaj – Słoweńcy bowiem prawdziwie kochają swoje góry, a wędrówki górskie są jednym z najpopularniejszych sposobów spędzania wolnego czasu. Miłość do gór łączy wszystkie pokolenia – w górach można spotkać i kilkuletnie pociechy ze swoimi rodzicami, i posiwiałych weteranów szlaków, którzy zaskakująco dziarsko pną się ku – nierzadko trudnym do zdobycia – szczytom. Chodzenie po górach nie jest modą, lecz częścią stylu życia większości Słoweńców – ambicją i narodową powinnością niemal każdego jest zdobycie najwyższego szczytu – Triglava, na który prowadzą drogi nienależące bynajmniej do łatwych.

I nie ma bodajże drugiego narodu w Europie, który tak masowo uprawiałby turystykę. W tym niewielkim, bo dwumilionowym społeczeństwie, w jednej tylko organizacji turystycznej (Planinska zveza Slovenije – PZS) działa aktywnie ponad 80 tys. członków – prawie co dwudziesty Słoweniec! (dla porównania – w Polsce wszystkie organizacje turystyczne skupiają ok. 130 tys. członków, a jest nas przecież ok. 39 mln...). Dlatego można zaryzykować stwierdzenie, że nie pozna Słowenii ten, kto nie wybierze się na choćby jedną wycieczkę w tamtejsze góry. Nie da się zrozumieć Słoweńców, nie spotkawszy się z nimi na szlaku – a uwierzcie, są to zawsze spotkania serdeczne, góry bowiem otwierają serca i nigdy nie pozostawiają obojętnym. Pora wyruszyć w góry Słowenii!!!

Słowenia leży na styku dwóch wielkich systemów górskich. Północną i zachodnią część łańcuchów górskich na terenie Słowenii zajmuje wschodni kraniec Alp i ich przedgórza, natomiast na południowym wschodzie rozciągają się pasma należące do Gór Dynarskich, ciągnących się ku południowemu wschodowi, wzdłuż Adriatyku, aż po Albanię i Macedonię. Obydwa systemy górskie to młode góry fałdowe powstałe w orogenezie alpejskiej, jednak ich krajobraz jest zupełnie odmienny.

Alpy są dużo wyższe, potężniejsze, o charakterze wybitnie wysokogórskim, pasma Gór Dynarskich położonych na terenie Słowenii mają charakter gór średnich – tworzą dużo niższe, łagodnie pofalowane grzbiety, czasami nawet niewielkie płaskowyże o większej dynamice rzeźby jedynie w strefach krawędziowych. Mimo pozornie podobnej budowy geologicznej (w obu systemach dominują skały węglanowe), skały wapienne w Alpach objawiają się w postaci potężnych kilkusetmetrowych, śnieżnobiałych ścian skalnych, ze stosunkowo niewielkimi formami krasowymi, natomiast bardziej na południe można podziwiać niemal pełny wachlarz podziemnych i powierzchniowych form krasowych (to właśnie w górach Słowenii powstała nazwa „kras” i pierwsze naukowe opisy rzeźby krasowej).

Turyści odwiedzają przede wszystkim pasma alpejskie – należą do nich pierwszoplanowe Alpy Julijskie, a także nieco mniej znane Alpy Kamnicko-Sawińskie i Karawanki oraz rzadziej odwiedzane Pohorje. W południowej i wschodniej części Słowenii ruch turystyczny skupia się głównie w okolicach słynnych jaskiń (Postojna i Škocjanske Jame), a jedynym godniejszym uwagi masywem jest masyw Snežnika (Śnieżnika) przy samej granicy chorwackiej. Pomiędzy tymi pasmami rozciąga się mnóstwo pomniejszych masywów górskich, takich jak Trnovski Gozd, Hrušica czy Javornik – mocno zalesionych pasm, ustępujących znacznie atrakcyjnością pasmom wymienionym powyżej. Rozmaitość krajobrazów górskich Słowenii jest ogromna, dlatego każdy turysta znajdzie tu coś dla siebie.

Alpy julijskie (nazywane przez Słoweńców Julijcami) są najwyższym i najbardziej rozległym pasmem górskim Słowenii. Są bez wątpienia najpiękniejszym zakątkiem całego kraju i corocznie przyciągają setki tysięcy turystów. Przybywają tu, by zobaczyć niebotyczne szczyty skrzesane w wapiennej skale, by poddać się majestatowi dzikiej, górskiej scenerii, która jest tylko w niewielkim (jak na warunki alpejskie) stopniu zmieniona przez obecność obiektów tzw. zaplecza turystycznego, a którą śmiało można zaliczyć do najpiękniejszych w Europie. Turyści przybywają tu także po to, by zdobyć najwyższy szczyt – Triglav; to dla Słoweńców niemalże punkt honoru i miejsce symboliczne, szczyt, z którego przy dobrej pogodzie można zobaczyć niebieską plamę Adriatyku i pokryte lodowcami Taury (w przeciwnym kierunku).

Alpy Julijskie stanowią południowo-wschodnie zakończenie masywu Alp Zachodnich. Wchodzą w skład Południowych Alp Wapiennych ciągnących się od regionu Adygi we Włoszech (m.in. należą do nich Dolomity), aż po środkową Słowenię. Wyraźne doliny oddzielają je od sąsiednich pasm – na zachodzie dolina Tagliamento, na północy Sava Dolinka, na wschodzie Sava Bohinjka. Południowa granica pasma jest nieco mniej jednoznaczna, ale w terenie widać ją wyraźnie – Alpy sąsiadują tu z dużo niższymi górami o charakterze zbliżonym do Beskidów. Przełęcz Predel i dolina rzeki Soczy dzieli je na dwie części – Alpy Julijskie Zachodnie położone na pograniczu włosko-słoweńskim (najwyższym szczytem jest położony we Włoszech Jôf di Montasio – 2754 m n.p.m.) oraz Alpy Julijskie Wschodnie położone niemalże w całości na terenie Słowenii, z najwyższym szczytem całego pasma – Triglavem (2864 m n.p.m.).

Topografia Alp Julijskich jest bardzo złożona – pasmo to składa się z licznych masywów wapiennych, w głąb których wdzierają się głębokie na 1,5 km doliny ukształtowane podczas kilku zlodowaceń, zakończone często wielkimi, polodowcowymi kotłami, pomiędzy nimi rozciągają się wysoko wyniesione płaskowyże. Prawie 300 szczytów przekracza wysokość 2000 m n.p.m., a 30 szczytów osiąga ponad 2500 m n.p.m. (tyle mają w przybliżeniu Rysy). Połowa z nich jest dostępna szlakami, a do najwyższych w grupie Triglava należą: Škrlatica (2740 m), Mangart (2679 m), Jalovec (Jałowiec, 2645 m), Razor (2601 m), Visoki Kanin (2587 m), Kanjavec (2569 m) i Prisank (2547 m). Alpy Julijskie – mimo wysokości niewiele tylko przekraczającej nasze Tatry – mają zdecydowanie bardziej wysokogórski charakter. Wynika to z dużo większej różnicy poziomów (rekord pomiędzy Trentą a szczytem Triglava wynosi 2250 m na odcinku 6 km!). Można tu wyróżnić przynajmniej kilka mniejszych grup. Centralnie położona jest grupa Triglava i Kanjaveca, na północny
zachód od niej leży grupa Razora i Prisanka, natomiast bardziej ku północy jeszcze grupa Škrlaticy i Špika (2472 m).

Na południe od grupy Triglava rozciąga się płaskowyż Komna, a na południe od niego niższe nieco, ale piękne krajobrazowo Góry Bohinjskie, ciągnące się równoleżnikowo pomiędzy Doliną Soczy i Savy Bohinjki. Najwyższym szczytem jest tu Krn (2244 m), a na uwagę zasługuje także Tolminski Kuk (2085 m) i Vogel (1922 m). Na zachód od masywu Razora i Prisanka, oddzielony głęboką przełęczą Vršič (1611 m) leży rozległa, malownicza grupa Mangartu i Jalovca. Opada ona na zachód ku obniżeniu przełęczy Predel (1156 m), a za nią rozciąga się jedyna grupa należąca do Zachodnich Alp Julijskich z najwyższymi szczytami Visokego Kaninu, Rombonu (2208 m) i Prestreljenika (2499 m).

Właściwie całe pasmo zbudowane jest z bardzo grubych warstw wapieni – ich jasna barwa tworzy śnieżnobiałą scenerię skalnych ścian. Jest to teren o wybitnych walorach przyrodniczych – występuje tu wielkie bogactwo roślin kserotermicznych i alpejskich, stosunkowo dobrze zachowane są lasy oraz ciekawa fauna, której najbardziej charakterystycznym gatunkiem jest koziorożec. Zdecydowanie większa część Alp Julijskich jest objęta ochroną w ramach Triglavskiego Parku Narodowego.

Oprócz wysokogórskiej scenerii do najciekawszych akcentów krajobrazowych całego regionu należą jeziora i wodospady. Największym jeziorem jest Bohinj – o długości ponad 4 km, natomiast najwięcej turystów przyciąga położone bardziej na wschodzie, właściwie już na przedgórzu Alp Jezioro Bledzkie. Jeziora wysokogórskie są nieliczne i niewielkie, a główne ich zgrupowanie można podziwiać w Dolinie Triglavskich Jezior. Wodospady są bardzo liczne, a najpiękniejsze to wodospady Savicy, Boka, Peričnika.

Karawanki, podobnie jak Alpy Julijskie, należą do Południowych Alp Wapiennych. Jest to długie na ponad 120 km pasmo górskie, przekraczające w wielu miejscach wysokość 2000 m n.p.m. o zdecydowanie jednak mniej wysokogórskim charakterze niż Julijce.

Tworzą potężny wał górski o przebiegu równoleżnikowym, którym na długim odcinku biegnie granica austriacko-słoweńska. Podobnie jak Alpy Julijskie, budują je miąższe warstwy skał węglanowych, zdecydowanie jednak większy udział mają tu mniej odporne dolomity i łupki; we wschodniej części rośnie udział innych skał osadowych jak zlepieńce i piaskowce. Zlodowacenie osiągnęło na terenie Karawanek znacznie mniejsze rozmiary niż w Alpach Julijskich, w związku z czym rzeźba tych pierwszych jest dużo łagodniejsza, a partie szczytowe pokrywają na wielu odcinkach wspaniałe, rozległe hale.

Charakterystyczna dla Karawanek jest asymetria stoków; o ile południowe – opadając na słoweńską stronę – są łagodniejsze i rzadko skaliste, o tyle północne, austriackie zbocza gór mają często charakter głębokich, skalnych kotłów polodowcowych.

Topografia pasma jest stosunkowo prosta. Na zachodzie głębokie obniżenie na linii Villach – Tarvisio oddziela je od Alp Karnijskich; posuwając się ku wschodowi, można wyróżnić kilka pomniejszych masywów oddzielonych głębokimi przełęczami: najbardziej na zachodzie znajduje się Pec (1509 m) – niewysoki, niezbyt atrakcyjny dla turystów szczyt, na którym schodzą się granice trzech państw – Austrii, Słowenii i Włoch. Dalej na wschód, za Korenskom sedlem (1073 m) rozciąga się zachodni grzbiet, z ładnym wierzchołkiem Trupejevo poldne (1931 m) i wyjątkowym szczytem Kepy (2143 m), która jest trzecim co do wysokości masywem w Karawankach.

Kolejne piękne pasmo to Golica (1836 m) z malowniczymi halami, a dalej na południowym wschodzie najwyższy w całym paśmie Stol (2236 m), piętrzący się na północ od Bledu. Dalej, w kierunku wschodnim, położone są dwa wysokie i atrakcyjne krajobrazowo masywy Begunjščicy (2060 m) oraz długi, pokryty wysokogórskimi halami grzbiet Košuty (2133 m). Masyw ten kończy zachodnią część Karawanków – przechodzą one w całości na austriacką stronę, a głęboka, przełomowa dolina rzeki Vellach przecina całe pasmo w poprzek. Granica natomiast odbija na południe i przez przełęcz Jezerski vrh (1281 m) przechodzi w sąsiednie pasmo Alp Kamnicko-Sawińskich. Karawanki powracają na słoweńską stronę na północ od Doliny Savinii – są to już jednak zdecydowanie niższe góry, o bardziej karpackim niż alpejskim charakterze. Na uwagę zasługuje tu jedynie dziki i wysoki masyw Peca (2126 m), a całe pasmo opada ku Dolinie Mislinii w okolicach miasteczka Slovenj Gradec.

Najważniejsza z turystycznego punktu widzenia jest zachodnia część pasma pomiędzy Kepą a Košutą. Karawanki nie dorównują Alpom Julijskim ani wysokością, ani urodą, są jednak ciekawą alternatywą dla mniej wprawnych turystów lub dobrym terenem treningowym na początek sezonu alpejskiego. Zwłaszcza wędrówka na masywy Stola i Begunjščicy, położone centralnie, niemal w połowie drogi pomiędzy Alpami Julijskimi a Kamnicko-Sawińskimi, dostarcza wielu niezapomnianych wrażeń.

Alpy Kamnicko-Sawińskie są drugim co do wysokości pasmem górskim Słowenii i ze względu na znaczne podobieństwo z Alpami Julijskimi stanowią częsty cel wycieczek turystycznych. Alpy Kamnicko-Sawińskie – podobnie jak Julijce oraz Karawanki – należą do południowych Alp Wapiennych. Ich śnieżnobiałe wapienne ściany są jakby pomniejszoną kopią Alp Julijskich. Całe pasmo jest bardzo silnie zróżnicowane, a grzbiet jest podzielony na kilka mniejszych masywów, poprzedzielanych głębokimi dolinami rzek.

Najbardziej na zachód wysunięte jest pasmo Storžiča (2132 m) – cenne zarówno, jeśli chodzi o walory krajobrazowe, jak i przyrodnicze, wyrastające wprost z Kotliny Lublańskiej pomiędzy Dolinami Tržiškej Bistrice na zachodzie i Doliną Kokry na wschodzie. Dalej na wschód rozciąga się główny masyw, z najwyższymi wierzchołkami: Grintovec (2558 m), Skuta (2532 m), Planjava (2394 m) i Ojstrica (2350 m).

Od południa wgryza się weń dolina Kamniškej Bistricy, a od północy – Dolina Savinii. Ta część pasma najbardziej przypomina Alpy Julijskie, niewiele im tylko ustępując skalistością i masywnością. Prawdziwą ozdobą tej części gór jest górny odcinek Doliny Savinii – Dolina Logarska z budzącymi zachwyt wodospadami Rinka. Na południe od głównego grzbietu jest położone wapienne stoliwo Velikej planiny – tu z kolei fascynują świetnie zachowane przykłady drewnianej architektury pasterskich szałasów. Dalej na wschód, za Doliną Savinii rozciąga, się niższa część pasma, w którym wyróżnia się jeszcze skalisty grzebień Raduhy (2062 m), a na północy – łącząca się już z Karawankami – Olševa (1929 m). Najdalej na wschód wysunięte części Alp Kamnicko-Sawińskich mają już zdecydowanie charakter średnich gór, zbliżony do wyższych partii naszych Beskidów czy słowackiej Wielkiej Fatry. W Alpach Kamnicko-Sawińskich na uwagę zasługują jeszcze masywy: Golte (1587 m) i Smrekovec (1577 m).

Alpy Kamnicko-Sawińskie są bardzo licznie odwiedzane przez Słoweńców. Decyduje o tym położenie (w pobliżu największych miast Słowenii – Lublany, Celje, Kranja), a także niewątpliwe piękno krajobrazu i dobra infrastruktura.

_ Źródło: Bezdroża _