Zabytki, które cudem uniknęły zniszczenia

II wojna światowa przyniosła ogromne straty materialne. Zniszczono wiele dzieł sztuki, liczne zabytki zostały zrównane z ziemią. Na szczęście zdarzały się też wyjątki. Dziś prezentujemy 5 wyjątkowych obiektów i miejsc, które cudem uniknęły zagłady.

Mediolan przyciąga turystów wyjątkowymi zabytkami ze słynną katedrą na czele. To jednak nie w Duomo Milano, tylko w dość niepozornym kościele Santa Maria delle Grazie znajduje się jedno z najsłynniejszych dzieł świata. Malowidło ścienne Leonarda da Vinci, wykonane w refektarzu kościoła, przedstawia Ostatnią Wieczerzę. Żeby zobaczyć ten niesamowity fresk, wykonany w XV wieku na zamówienie księcia Mediolanu Ludovico Sforzy, trzeba jednak słono zapłacić. Wstęp do refektarza z "Ostatnią wieczerzą" kosztuje 26 euro (ok. 110 zł). Łatwiej wydać tę kwotę, gdy pozna się historię tego miejsca. W 1943 roku Mediolan był kilkakrotnie bombardowany przez aliantów. 15 sierpnia bomby zniszczyły kościół Santa Maria delle Grazie. Jedynym fragmentem, który przetrwał bombardowania bez większej skazy była właśnie ściana z "Ostatnią Wieczerzą". Została zabezpieczona workami z piaskiem i to uchroniło bezcenne dzieło sztuki przed zniknięciem pod gruzami.

ik/udm

Ponte Vecchio, czyli Most Złotników (w dokładnym tłumaczeniu Stary Most), to jedna z czołowych atrakcji Florencji. Pierwszy drewniany most powstał tu już w X wieku, a handlarze odkryli potencjał tego miejsca ok. 300 lat później. Dzisiejszy, zbudowany z ciosów kamiennych w XIV wieku, jest czwartą z kolei konstrukcją nad rzeką Arno. Od XVI wieku znajdują się tu warsztaty jubilerów i złotników. Nad kramami dobudowano w tamtym okresie wyjątkową konstrukcję - główną część słynnego Korytarza Vasariego, który łączy budynki po dwóch stronach rzeki Arno - Palazzo Vecchio i Palazzo Pitti. 1939 roku, na rozkaz Benito Mussoliniego, wykuto w ścianach korytarza niewielkie okna, żeby Adolf Hitler, podczas wizyty we Florencji, mógł stamtąd podziwiać przepiękną panoramę na rzekę Arno. Ponte Vecchio jest jedynym florenckim mostem, który przetrwał II wojnę światową. Pozostałe zostały wysadzone 4 sierpnia 1944 roku. Przewodnicy opowiadają dziś turystom, że przeważyła o tym właśnie wspomniana
wyżej wizyta - Fuehrer był tak zachwycony Ponte Vecchio, że wydał rozkaz, by go oszczędzić. Inne źródła podają, że atrakcja, podobnie jak inne mosty, była zaminowana, ale cofające się oddziały wojsk niemieckich nie zdążyły zdetonować ładunków. Dostęp do mostu został natomiast zablokowany przez wysadzenie okolicznych budynków (tym samym ucierpiał wówczas _ Korytarz Vasariego _). Tak wyglądał Ponte Vecchio 14 sierpnia 1944 roku:

fot. Licencja CC by Imperial War Museum, Tanner (Capt), War Office official photographer / Wikimedia Commons

II wojna świata pozostawiła stolicę z ogromnymi stratami materialnymi. Zabudowa lewobrzeżnej Warszawy została zniszczona w 84 proc. Zrównana z ziemią została także ogromna liczba bezcennych obiektów sakralnych i świeckich. W rejestrze zabytków zniszczonych podczas II wojny światowej są aż 674 pozycje. Wiele szczęścia miał obecnie najstarszy i najdroższy działający hotel w Warszawie - Bristol. Pięciogwiazdkowy obiekt znajduje się przy ul. Krakowskie Przedmieście w pobliżu Pałacu Prezydenckiego. Jego budowa miała miejsce na przełomie XIX i XX wieku, a huczne otwarcie odbyło się jesienią 1901 roku. Wśród najlepszych hoteli w Polsce *znalazł się w latach 30. II wojnę światową przetrwał praktycznie bez szwanku - w jego wnętrzach urządzono szpital. Większość okolicznych budynków została natomiast zrównana z ziemią, tymczasem *Bristol *przetrwał zarówno bombardowania podczas powstania warszawskiego, jak i pożary w trakcie ofensywy styczniowej. Na zdjęciu poniżej: Warszawa w 1946 roku - Związki
Zawodowe odbudowują miasto po zniszczeniach podczas II wojny światowej, na pierwszym planie ruiny kościoła św. Krzyża przy Krakowskim Przedmieściu, w tle *hotel Bristol.

fot. PAP/Kazimierz Madejski

W sierpniu 1944 roku powstanie wybuchło także w okupowanym przez wojska niemieckie Paryżu. Działania zbrojne trwały od 19 do 25 sierpnia. Już na początku miesiąca komendant Paryża otrzymał od Hitlera polecenie przygotowania do wysadzenia wszystkich mostów i ważniejszych budowli *- na wypadek, gdyby nie udało się utrzymać miasta. Fuehrer powtórzył je już w trakcie powstania, 23 sierpnia. Rozkaz brzmiał: "Mosty na Sekwanie przygotować do wysadzenia w powietrze.(...) Paryża nie oddawać chyba, że dostanie się w ręce nieprzyjaciela jako *kupa gruzów" ("Der Zweite Weltkrieg. Dokumente". Berlin: 1974, s. 280.). Na liście zabytków, które miały zostać zrównane z ziemią znajdowały się m.in. Łuk Triumfalny i Wieża Eiffla. Dowodzący obroną Paryża Dietrich von Choltitz sprzeciwił się rozkazowi Hitlera i tym samym ocalił najsłynniejsze zabytki stolicy Francji. Za tę decyzję został skazany na karę śmierci przez niemiecki sąd wojskowy w Berlinie, nie została jednak ona wykonana, gdyż znajdował się on w
niewoli. Hitler był konsekwentny - gdy tylko miasto zostało wyzwolone, rozkazał jego całkowite zniszczenie przez wystrzelenie rakiet V1 i V2. Nie było to jednak wówczas możliwe i Paryż ocalał.

Położony w delcie Renu i Mozy Rotterdam to jedno z najnowocześniejszych miast Europy. Wraz z m.in. Amsterdamem, Utrechtem i Hagą tworzy Randstad, konurbację, w której mieszka 40 proc. ludności Holandii. W centrum dominują szklane elewacje, futurystyczne budynki i drapacze chmur - Rotterdam nazywa się _ Manhattanem nad brzegiem Mozy _. Miasto może pochwalić się długą historią - prawa miejskie otrzymało w 1299 roku. Po średniowiecznych zabytkach prawie nic nie pozostało. Nalot dywanowy Luftwaffe w 1940 roku zrównał miasto z ziemią (zdjęcie po lewej). Na centrum zrzucono wówczas 97 bomb, niszcząc obszar o powierzchni 2,5 km kw. Bombardowanie cudem przetrwał kościół św. Wawrzyńca - dziś główna świątynia miasta i jedyny późnogotycki budynek, który wciąż możemy podziwiać w Rotterdamie. Pożar poważnie uszkodził kościół i wieżę, do renowacji i częściowej rekonstrukcji zabrano się tuż po zakończeniu wojny. Dziś kościół należy do czołowych atrakcji Randstadu. Kontrastuje z nowoczesną zabudową i dobitnie
przypomina o historii miasta.

Katedra w Akwizgranie to jeden z najcenniejszych zabytków Europy. Na listę UNESCO została wpisana już na drugiej sesji komitetu, w 1978 roku, jako pierwszy obiekt na terenie Niemiec i jeden z trzech pierwszych w Europie. Najstarszą częścią świątyni jest kaplica pałacowa Karola Wielkiego - w swoich czasach była największym kościołem na północ od Alp. Dziś należy do nielicznych zachowanych zabytków sztuki karolińskiej. Budowa świątyni w dzisiejszym kształcie trwała w sumie ok. 1000 lat. Pochowano tu Karola Wielkiego (który zmarł w Akwizgranie w 814 roku), koronowano 30 władców Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Katedra stanowiła także jeden z najważniejszych celów pielgrzymkowych w Europie. Podczas *II wojny światowej *świątynia była wielokrotnie celem bombardowań. Największe straty poniosła w grudniu 1943 roku i jesienią 1944 roku - dotkliwie zniszczono gotyckie prezbiterium oraz witraże. Pozostała część katedry na szczęście przetrwała i bezcenny zabytek do dziś cieszy oczy turystów.

ik/udm