Zgubiłeś pieniądze i dokumenty za granicą? Spokojnie, to nie koniec świata

Jeśli komuś się wydaje, że niewielu polskich turystów boryka się z problemami za granicą, to jest w błędzie. Każdego roku nasze placówki dyplomatyczne na całym świecie muszą interweniować nawet 350 tys. razy. Spora część tych przypadków jest związana z wyrabianiem nowych dokumentów. Ponadto polskie placówki wypłacają naszym turystom ponad 0,5 mln zł, jako zwrotnej pomocy na powrót do domu.

Jako obywatele kraju członkowskiego UE, mamy łatwiej, możemy podróżować mając przy sobie jedynie dowód osobisty. Dotyczy to także kilku państw spoza UE, ale z nią stowarzyszonych lub mających podpisane odpowiednie porozumienia. Jeśli zgubimy dokumenty w Pradze czy Berlinie, nie będziemy mieć problemów z przekroczeniem granicy (chyba, że zostaniemy zatrzymani do wyrywkowej kontroli). Schody zaczynają się, gdy paszport zgubimy w Tunezji, Tajlandii czy Stanach Zjednoczonych. Bez niego z większości krajów nie wrócimy z powrotem do domu.

Zgubiony paszport. Co robić?

Osoba, która utraciła paszport za granicą, jest obowiązana niezwłocznie zawiadomić o tym organ paszportowy, którym poza granicami Polski jest właśnie konsul. Należy przy pamiętać, iż konsul honorowy nie posiada takich kompetencji. Zawiadomienie o utracie paszportu skutkuje tym, iż paszport traci ważność w dniu zgłoszenia zawiadomienia.

W przypadku kradzieży najpierw powinniśmy udać się na policję. Jest to bardzo istotne, ponieważ kraj, w którym przebywamy, może wymagać okazania potwierdzenia w sprawie dokonania zgłoszenia, kiedy będziemy go opuszczali. W razie wątpliwości najlepiej zwrócić się do konsula z zapytaniem, czy w danym państwie istnieje taki obowiązek.

Gdy to zrobimy, dopiero wtedy udajmy się do konsulatu, gdzie możemy liczyć na wydanie paszportu tymczasowego. Na jak długo? Okres ważności paszportu tymczasowego konsul ustala indywidualnie, uwzględniając sytuację osoby i przepisy kraju pobytu, określające zasady wjazdu i wyjazdu cudzoziemców, czyli bierze pod uwagę wszystkie istotne kwestie w tym zakresie. Koszt jego wyrobienia za granicą wynosi 40 euro dla osoby dorosłej, 30 euro dla osoby poniżej 18 r. ż., natomiast podróżni powyżej 70 lat są zwolnieni z opłat.

Należy wypełnić kwestionariusz, dostarczyć zdjęcie wykonaną zgodnie z określonymi wymogami i własnoręcznie napisane oświadczenie, w którym opiszemy gdzie, kiedy i w jakich okolicznościach straciliśmy dokumenty (tak jak zostało to opisane powyżej, przy kradzieży potrzebne jest zaświadczenie miejscowej policji o zgłoszeniu przestępstwa). Ponadto musimy udowodnić naszą tożsamość i polskie obywatelstwo. Można to zrobić, okazując dokument ze zdjęciem (dowód osobisty czy prawo jazdy). Bardzo pomocne będzie ksero utraconego paszportu (chodzi o stronę ze zdjęciem i danymi). Przezorny podróżnik jeździ z kserówkami, które trzyma w innym miejscu niż resztę dokumentów. Dobrym pomysłem jest też zrobienie przed wyjazdem skanu paszportu i wysłanie go na swój adres e-mail.

Jeżeli nie mamy przy sobie żadnych dokumentów (np. prawa jazdy) czy skanów, trzeba okazać potwierdzające naszą tożsamość oświadczenie napisane przez osobę z polskim paszportem. Jeśli nie będzie takiej możliwości, konsulat zwróci się o potwierdzenie naszych danych do Polski.

Jak długo czeka się na nowy dokument?

Termin zależny od konsulatu. Zgodnie z przepisami, może to trwać do trzech tygodni, choć najczęściej czeka się znacznie krócej. Konsulowie podchodzą do każdej sytuacji indywidualnie i starają się, aby obywatel uzyskał dokument w dogodnym czasie. Warto pamiętać o istotnej kwestii - paszport tymczasowy wydany przez konsula jest ważny na wszystkie kraje świata, jednak należy mieć na uwadze, aby przed udaniem się do innego państwa sprawdzić obowiązujące tam przepisy dotyczące wjazdu cudzoziemców:
- możliwości przekroczenia granicy na podstawie paszportu tymczasowego (nie zawsze istnieje taka możliwość, ponieważ w przepisach danego kraju mogą nie być określone takie możliwości),
- wymaganego okresu ważności dokumentu, na podstawie którego osoba będzie przekraczała granicę,
- ustalenia, czy nie jest wymagana wiza.

W niektórych przypadkach, szczególnie jeśli w utraconym paszporcie była zamieszczona wiza, na podstawie której nastąpił wjazd do danego kraju, osoba zainteresowana powinna również uzyskać informację o procedurze wyjazdowej z kraju pobytu. Warto o tym powiedzieć konsulowi i przedyskutować kwestię dalszej podróży. Co ważne, konsulowie przyjmują także zgłoszenia o utraconych lub uszkodzonych dowodach osobistych i przekazują je do gmin w Polsce.

Polak – obywatel UE

Mało znanym prawem obywateli Polski jest ochrona obywateli UE na terytorium państw trzecich. Co to oznacza? Zgodnie z art. 23 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w państwach, gdzie Polska nie ma swojego przedstawicielstwa, mamy prawo do opieki konsularnej ze strony przedstawicielstw innych krajów członkowskich UE na równi z obywatelami tych państw.

W przypadku utraty lub kradzieży dokumentów konsul państwa członkowskiego UE, po uprzednim potwierdzeniu danych osobowych oraz uzyskaniu zgody władz polskich, wyda Europejski Dokument Podróży (Emergency Travel Document - ETD). Zasady wydawania tego dokumentu są określone w Decyzji Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich Zebranych w Ramach Rady z dnia 25 czerwca 1996 r. w sprawie ustanowienia tymczasowego dokumentu podróży. Osoba, która uzyskała taki paszport, powinna dowiedzieć się o procedurze wyjazdowej z kraju na jego podstawie. W razie potrzeby konsul udzieli w tym zakresie pomocy. Trzeba pamiętać, że zagraniczne placówki nie wydają dowodów osobistych, rejestracyjnych czy praw jazdy - takie uprawnienia posiadają jedynie polskie urzędy.

Gdy stracimy wszystkie pieniądze

W przypadku utraty portfela z pieniędzmi, pierwsze co musimy zrobić, to skontaktować się z bankiem w celu zablokowania utraconych kart płatniczych. Jeśli jesteśmy sami, a nasi współtowarzysze podróży nie są w stanie wspomóc nas finansowo, i w tej sytuacji warto udać się do konsula. Pomoże nam w przekazaniu pieniędzy od bliskich lub znajomych – np. na konto MSZ, a konsul wręczy nam gotówkę na miejscu. Jeśli nie ma nikogo, kto mógłby nam pomóc, konsul może udzielić nam pomocy finansowej na pokrycie kosztów najtańszego powrotu do Polski. Jest to forma pożyczki, którą należy zwrócić w terminie określonym w decyzji o jej przyznaniu. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, znajdującym się w niedostatku może zostać udzielona zapomoga.

Ogromna rola konsula

Konsul czuwa także, aby obywatele polscy zatrzymani, aresztowani lub w inny sposób pozbawieni wolności poza krajem, mieli zapewnioną ochronę prawną i byli traktowani zgodnie z prawem lokalnym, a także prawem i zwyczajami międzynarodowymi. Również w sytuacji, gdy obywatel Polski umrze na obczyźnie, można zwrócić się do konsulatu o pomoc w załatwieniu formalności dotyczących sprowadzenia zwłok do kraju.