Bańska Bystrzyca. Odkryj Słowację Północno-Zachodnią

[

Miedziana Bystrzyca, srebrna Szczawnica i złota Kremnica – spośród tych trzech środkowosłowackich miast górniczych właśnie Bańska Bystrzyca doszła do największego znaczenia i bogactw. Ich świadectwem są wspaniałe zabytki, nie tylko dokumentujące przeszłość, ale wciąż oddziaływujące swoją urodą. Dodawszy do tego niezapomnianą atmosferę miasta akademickiego i kulturalnego trzeba wyraźnie stwierdzić: tutaj po prostu trzeba przyjechać! Migawki z historii Pierwsza informacja o Bańskiej Bystrzycy pochodzi z 1255 r. – w tym roku Bela IV uznał ją za wolne miasto królewskie i obdarzył rozległymi przywilejami. Mieszkańcami byli przede wszystkim przybysze z Niemiec: znakomici specjaliści w fachu górniczym, a także kupcy i rzemieślnicy. Przez Bańską Bystrzycę biegł jeden z najważniejszych w tej części Europy szlaków handlowych, łączących Polskę ze stolicą Węgier. Bystrzycka miedź była głównym – obok wina – towarem wysyłanym nim na północ. Od końca XV w. tutejsze kopalnie miedzi przeszły w ręce Turzonów. Założyli oni wraz z pochodzącą z Augsburga rodziną Fuggerów spółkę zajmującą się wydobyciem i eksportowaniem miedzi do wszystkich zakątków Europy. Bańska Bystrzyca była także najważniejszym ośrodkiem rzemieślniczym środkowej Słowacji. Istniała tu ogromna liczba cechów – słynni byli zwłaszcza miejscowi płóciennicy, a od XVIII w. wytwórcy kurdybanu. Od XIV w. istniała w mieście szkoła miejska, w 1. poł. XVI w. przejęta przez ewangelików, znana z bardzo wysokiego poziomu nauczania; w 1645 r. powstało ponadto katolickie gimnazjum. Bogactwo i znaczenie miasta sprawiło, że w XVIII w. przeniesiono tutaj główne instytucje komitatu zwoleńskiego i na ich pomieszczenie w latach 1764–68 wybudowano Dom Żupny. Na przełomie XVIII i XIX w. Bańska Bystrzyca była ważnym ośrodkiem życia literackiego. W latach 1785–86 znajdowała się tu siedziba pierwszego oświeceniowego
słowackiego towarzystwa literackiego Societas Slavica. Podczas II wojny światowej, w 1944 r. właśnie w Bańskiej Bystrzycy doszło do wybuchu powstania przeciwko Niemcom. Na przełomie sierpnia i września działała tutaj rozgłośnia radiowa, która wzywała do walki pod wodzą Jana Goliana (będącego zwolennikiem Słowacji niezależnej zarówno od Niemiec, jak i ZSRR). Stacja rozgłośni została zbombardowana 2 września 1944 r., ale radio wciąż nadawało z różnych miejsc w regionie, pobudzając do walki z okupantem. Zwiedzanie Bańskiej Bystrzycy Centralnym punktem miasta jest owalnicowy rynek – Nám. SNP. Obiektem zwracającym największą uwagę na nim jest zbudowana w 1552 r. wieża zegarowa (niegdyś pełniąca także funkcję strażniczej). Od XVII do XIX w. grywano z niej koncerty na rogach myśliwskich. Obecnie mieszczą się w niej sale wystawowe, możliwe jest również wejście na otaczający jej górną kondygnację ganek. W południowej pierzei placu wznosi się barokowy kościół św. Franciszka Ksawerego z 1715 r., z wieżami
dobudowanymi w 1844 r. Spośród kamienic na szczególną uwagę zasługuje bogato zdobiony Dom Turzonów. Powstał on z połączenia dwóch gotyckich domostw. Wewnątrz niezwykle cenna jest tzw. Zielona Sień, z zachowanym kasetonowym stropem i freskami z 2. poł. XV w. Mieści się w nim Muzeum Środkowosłowackie (Stredoslovenské múzeum – Thurzov dom, Nám. SNP 4, tel.: +421 48 4125897, e-mail: ]( \"http://bezdroza.pl\" )smbb@stonline.sk ,www.stredoslovenske.muzeum.sk, otwarte 1.V–30.IX pn.– pt. 8.00–12.00, 13.00–17.00, sb. 9.00–13.00, nd. 12.00–19.00, poza sezonem pn.–pt. 8.00–12.00, 13.00–16.00, nd. 10.00–17.00) – jedno z najstarszych na Słowacji, założone w 1889 r. Zobaczyć w nim możemy wystawy przybliżające kulturę i dzieje miasta. Warto zwrócić uwagę również na Dom Benickiego przy Nám. SNP 16, z renesansowym portalem zdobionym kartuszami herbowymi z figurami odświętnie ubranych górników. Natomiast w Domu Bethlenów, na wybiegającej na
południowy zachód z rynku ul. Dolnej 8, znajduje się Galeria Środkowosłowacka (Stredoslovenská galéria, tel.: +421 48 4124167, czynna wt.– pt. 9.00–17.00, sb.–nd. 10.00–16.00), prezentująca dorobek miejscowych twórców. Przy odbiegającej od rynku ul. Lazovnej, pod nr. 9., mieści się założone w 2001 r. Muzeum Literacko-Muzyczne (Literárne a hudobné múzeum, tel.: +421 48 4123690, 4155111, www.svkbb.sk, otwarte pn.–pt. 9.00–16.00). Prezentowane jest w nim życie i dorobek takich postaci, jak Matej Bel – historyk i geograf, patron uniwersytetu w Bańskiej Bystrzycy; Jan Francisci – kompozytor epoki baroku; Michal Bul’ovsky – twórca instrumentów muzycznych; oraz pisarze Andrej Sládkovič i Terézia Vansová. W muzeum można także zobaczyć stare druki, czasopisma i plakaty. W oddziale muzeum przy Lazovnej 28 (w tzw. Domu Grossmanów) mieści się ekspozycja ponad 250. instrumentów ludowych. Warto wreszcie podejść na ul. Kapitulską 23 do Muzeum Słowackiego Powstania Narodowego, umieszczonego w
budynku o niezwykłej, ekspresyjnej architekturze (Múzeum SNP, tel.: +421 48 4123259, www.muzeumsnp.sk, otwarte 1.X–30.IV wt.–nd. 9.00–16.00, 1.V–30.IX wt.–nd. 9.00–18.00). Można w nim zobaczyć m.in. wnętrze samolotu, który służył partyzantom.

Z rynkiem sąsiaduje od północy kompleks grodu miejskiego. Jego najstarszym elementem jest romański kościół Wniebowzięcia NMP z XIII w. Niezwykłe są przykościelne gotyckie kaplice: św. Barbary z przełomu XV i XVI w., ze znakomitymi, pełnymi życia figuralnymi konsolami, oraz św. Jana Jałmużnika z lat 1500–16, z fantazyjnymi, krzywobieżnymi żebrami sklepiennymi tworzącymi przeplatające się koła. W wyposażeniu świątyni zwraca uwagę kilka arcydzieł, na czele z ołtarzem św. Barbary z pracowni Mistrza Pawła z Lewoczy. Obok innych gotyckich nastaw ołtarzowych można także tutaj zobaczyć chrzcielnicę z 1475 r. Przy kościele wznosi się kaplica św. Krzyża z XV w., z którą sąsiaduje Dom Macieja z 1479 r. – okazała kamienica z zachowanym gotyckim portalem oraz herbami: miejskim i Macieja Korwina. Cały kompleks był niegdyś otoczony murami, spojonymi z murami miejskimi, z których zachowały się jedynie fragmenty: Baszty Górników, Farna i Pisarzy oraz barbakan.

[

Słowacja 1001 pomysłów na weekend Prezentowane materiały pochodzą z przewodnika turystycznego po Słowacji opublikowanego nakładem wydawnictwa Bezdroża. ]( \"http://bezdroza.pl\" )

[

Wydarzenia W Bańskiej Bystrzycy działa kilka prężnych instytucji kulturalnych. Mieszcząca się na ul. Národnej 11 Opera Narodowa wystawia spektakle operowe, baletowe i musicale (program opery dostępny jest na stronie www.stateopera.sk ]( \"http://bezdroza.pl\" ))
. W lipcu współorganizuje ona Zwoleńskie Gry Zamkowe – tutaj odbywa się operowa część festiwalu. W październiku natomiast mają w niej miejsce koncerty i przedstawienia w ramach
Muzycznych Dni Bańskiej Bystrzycy. Teatr Lalek „Na rázcestí” (ul. Skuteckého 14, program dostępny na stronie http://www.bdnr.sk) organizuje znany w całej Europie festiwal Lalkarska Bystrzyca.

Kilka atrakcji czeka na turystów w rejonie na północ od Bańskiej Bystrzycy. W ślicznej, zagubionej wśród gór osadzie ŠPANIA DOLINA, możemy zobaczyć zespół tradycyjnych domów górniczych oraz tzw. klopačkę z XVI w. – umieszczone w specjalnej wieży urządzenie obwieszczające początek i koniec pracy. Wieś słynie także z wyrabianych w niej koronek, które można kupić na miejscowych targach. Bardziej na wschód, przy drodze prowadzącej do Turczańskich Cieplic, znajduje się jedna z największych atrakcji regionu: Jaskinia Harmaniecka (Harmanecká jaskyňa; zwiedzanie: 15.V–31.V i 1.IX–31.X codz. o godz. 10.00, 11.30, 13.00 i 14.30; 1.VI–30.VI 10.00–16.00 co godzinę; 1.VII–31.VIII 10.00–17.00 co godzinę, 140/120/80 Sk; tel.: +421 48 4198122, e-mail: harmanj@ssj.sk ). Jest to jedna z najpiękniejszych słowackich jaskiń, w której wąskie, kręte korytarze oddzielają obszerne komory, a bogactwo fantazyjnych form naciekowych sprawia imponujące wrażenie. Na zwiedzenie jaskini trzeba poświęcić
nieco czasu – podejście wspinającą się zakosami ścieżką (wzdłuż szlaku niebieskiego) od położonego przy drodze parkingu zajmuje ponad 30 min. Trzeba pamiętać o zabraniu ciepłej odzieży – w jaskini przez cały rok utrzymuje się temperatura ok. 6°C.

Źródło: Bezdroża