Berehowe. Zakarpacie. Atrakcje. Miejsca, które warto zobaczyć

Miejsca, które warto zobaczyć
Najważniejsze zabytki Berehowego skupiają się w centrum miasta. Wokół połączonych ze sobą placów (w nawiasach węgierskie nazwy): płoszczy Koszuta (Kossuth tér) i płoszczy Herojiw (Hösök tér), niedaleko od siebie, stoją kościół reformacki (Реформатська церква [reformats’ka cerkwa]) z 1552 r., masywne byłe koszary oficerskie, budynek niegdysiejszego kasyna z wieżyczkami (1900) oraz hotelu Lewiny Dwór (Готель „Левиний двір” [hotél’ lewynyj dwir]).

Po drugiej stronie rzeki, przy płoszczy Rakoci (Rakoczi tér), stoi neogotycki kościół Wszystkich Świętych (готичний костел [hotycznyj kostéł]). Pierwsza świątynia zbudowana w tym miejscu została zniszczona przez Tatarów w 1241 r. W 1370 r. zbudowano kolejną (wyposażyła ją Elżbieta Łokietkówna). Po reformacji świątynię przejęli kalwini, budowla spłonęła w 1666 r. Na ruinach tejże wzniesiono w 1846 r. współczesny kościół, którego wnętrze po kilku wojennych zawieruchach straciło pierwotny urok. Nieco na zachód, przy ulicy Betlena 1 (Bethlen út), stoi dwór rodziny Bethlen (Графський двір [hrafs’kyj dwir]) z 1629 r. Kompleks składa się z pałacu księcia G. Bethlena – jednopiętrowej budowli z prostymi fasadami i wysokim barokowym dachem – oraz budynków gospodarczych.

Na północ od placu Rakoci, przy ulicy Szewczenki 3 (Sevcsenkó út), wznosi się rzymskokatolicki kościół Podwyższenia Krzyża Świętego (Костел Воздвиження Святого Хреста [kostéł wozdwyżennia swiatoho chrestá]) z 1900 r., obsługiwany przez księży jezuitów (tel.: +380 3141 25113).

Na północ od centrum, w dzielnicy Ardowo (Ардово, węg. Ardó), przy ulicy Petofi 30 (Petőfi út) znajduje się XIII-wieczny kościół, w 1610 r. przejęty przez kalwinów. Dojazd ulicą Mukacziws’ką (Munkácsy út) na północ, 200 m za torami kolejki należy skręcić w lewo.

Dojazd, orientacja, połączenia
Stacja kolejowa (ul. Wokzalna 1 [Állomás út], tel.: +380 3141 617217) mieści się na zachód od centrum – dojście ul. Chmelnyc’koho (Hmelnyicki út) lub ul. Seczeni (Séchényi út) do torów, a następnie w prawo. Stacja obsługuje kilka pociągów lokalnych relacji Batiowo – Korolewe – Sołotwina. Rano przejeżdżają też przez nią pociągi relacji Lwów – Sołotwina (nr 601Л), Tiaczów – Użhorod (nr 802) i Użhorod – Chust (nr 803), po południu – skład Chust – Użhorod (nr 804), a wieczorem – pociągi Użhorod – Tiaczów (nr 801) oraz Sołotwina – Lwów (nr 601Ш). Zaniedbany budynek stacji pochodzi z 1900 r., przed nim przebiega tor wąskotorówki – 1 km od stacji znajduje się zajezdnia (depo) Karpackiego Tramwaju (linia Berehowe – Irszawa – Kusznica), odwiedzana przez miłośników kolei. Losy Karpackiego Tramwaju wciąż się ważą i nigdy nie wiadomo, czy będzie kursował w danym sezonie, czy nie, a jeśli już, to na jakiej trasie (w 2004 r. składy jeździły regularnie z Winohradowa przez Chmielnik do Irszawy).

Dworzec autobusowy (tel.: +380 3141 23368) po drugiej stronie miasta, na południowy wschód od centrum, na rogu ul. Mużajs’kiej (Muzsalyi út) i Wenelina Huca (Venelina Guci út), obsługuje głównie lokalne kursy.

Noclegi
Kwatery prywatne: Centr spryjannia rozwytku silskoho zełenoho turyzmu (Jurij Josypowycz Nod’, ul. Mukacziws’ka 6 [Munkácsy út], tel.: +380 3141 23419) – gospodarstwa agroturystyczne i kwatery prywatne w całym regionie berehowskim.
Pilot (ul. Mużajs’ka 31 [Muzsalyi út], tel.: +380 3141 24284, 33506), Szerkert (ul. Migowka 13 [Migóvka út], tel.: +380 22593, 78432) – dwa malutkie motele na wschód od centrum, po kilka dwójek i trójek.
Turbaza Zakarpattia (ul. Koriatowycza 1 [Korjatovics út], tel.: +380 3141 22103, 23181) – ośrodek sportowo-rehabilitacyjny na 150 miejsc, z basenem, do którego wodę czerpie się ze źródła termalnego (35°C). Położony na północ od centrum, między ul. Mukacziws’ką a rzeką.

Informator
Zarówno dobre lokale gastronomiczne, jak i przeróżne punkty usługowe, łącznie z apteką, bankomatami i kantorami, znajdziemy w ścisłym centrum – przy płoszczy Herojiw (Hösök tér) i wokół niej. Bazar rozciąga się na początku ul. Seczeni (Séchényi út). Poczta jest przy ul. Werke 2, a Ukrtelekom przy płoszczy Rakoci 3 (Rakoczi tér). Z Internetu skorzystamy przy ul. Seczeni 11 oraz na początku ul. Mużajs’kiej (Muzsalyi út). Nr kierunkowy: 3141.

Okolice
Tuż przed Berehowem, w osadzie Janoszy (Яноші, węg. Jánosi), w prawo odbija droga do Batiowa (Батьово), w połowie której leży przygraniczna wieś KOSOŃ (Косонь, węg. Mezókaszony [mézoukosoń]), znany ośrodek sanatoryjny, słynący z wód termalnych. Drogą na wschód od Berehowa miniemy osadę KIDIOSZ (Кідьош, d. Zmijiwka, węg. Kígyós [kid’ousz]), gdzie znajdują się kaplica z XIII w., kościół o 100 lat młodszy, z freskami z XIV w. i elementami o romańskim charakterze (przebudowywane wielokrotnie, restaurowane w 1889 r.), oraz XVIII-wieczna dzwonnica.

Potem dotrzemy do wsi BEREHY WIELKIE (Великі Береги [wełyki berehý], węg. Nagybereg [nód’bereg]), gdzie warto zwiedzić Muzeum Tkactwa (Музей ткацтва [muzéj tkactwa]; tel.: +380 3141 22079, 96223, 96289, otwarte pn.–sb.). Muzeum działa przy miejscowej szkole podstawowej, najstarsze aplikacje w kolekcji liczą przeszło 130 lat. We wsi stoi również kościół reformacki (Реформатська церква [reformats’ka cerkwa]) z 1335 r., wielokrotnie przebudowywany. Wznosił się tu także od XIII w. pałac rodu Beregów (nie przetrwał częstych potyczek między feudałami), był też katolicki klasztor żeński Mały Bereh, zniszczony w 1554 r. podczas wojen z protestantami.

Wyjeżdżamy z Berehowego ulicą Mużajs’ką (Muzsalyi út), w kierunku południowo-wschodnim, by po kilku kilometrach drogi pośród winnic dojechać do wsi MUŻJEWO (Мужієво, węg. Nagymuzsaly [nód’mużoj]). Znana jest ona z wyrobu wina oraz ze złotonośnej gliny, którą dobywano tu od wieków i wydobywa się dalej, zarówno do wyrobu porcelany, jak i w celu poszukiwania drobinek złota. Od XII w. szukali tu złota i miejscowi, i niemieccy koloniści, co nie przeszkodziło tubylcom nazywać kopalni w górze „tureckimi sztolniami”. Jeśli przesiewanie glinki w nadziei znalezienia żyły złota nas nie interesuje, przejdźmy ku późnogotyckiemu kamiennemu kościołowi reformowanemu z XV w. Zwracają tu uwagę typowe elementy gotyckie: portal zachodni i strzeliste okna. Wolno stojąca drewniana dzwonnica z czterospadowym dachem pochodzi prawdopodobnie z XVIII w. We wsi można też obejrzeć ruiny kościoła dominikańskiego z 1117 r.

Zaraz za Mużjewem w prawo odbiega droga do wsi BORŻAWA (Боржава, węg. Nagyborzsova [nód’borżowo]) i WARY (Вари, węg. Mezóvári, miejscowi mawiają: Wárieti). Kościół reformacki w Borżawie pochodzi z 1552 r., a przebudowany został w 1830 r. Zachowały się w ścianie trzy gotyckie, strzeliste okna. W Warach obejrzeć można odnowioną jednonawową murowaną świątynię reformacką z XIV w., z niziutkim wejściem oraz wysoką dzwonnicą zwieńczoną drewnianą galerią, czterema małymi wieżyczkami (XVI w.) i barokową kopułą (XVII w.). Na fasadzie wisi tablica pamiątkowa upamiętniająca wydarzenia z lat 1703–11.

Za Warami, na wzgórzu ponad Cisą, wznosił się niegdyś Zamek Borżawski (Боржавський замок). Istniał on podobno jeszcze przed przybyciem na te ziemie Węgrów, którzy zdobyli go w 903 r. po 3-dniowym oblężeniu. Wkrótce budowla trafiła w ręce królów węgierskich, którzy przebudowali drewnianą fortecę na zamek z kamienia. Twierdza zaczęła podupadać po serii najazdów tatarskich w latach 1241–43, a dzieła zniszczenia dopełnili Turcy w 1567 r. Dziś rozciąga się stąd już tylko ładny widok na okolicę i pozamkowe obwałowania.

W kolejnej osadzie na szosie, w BENE (Бене, d. Dobrosillia), znów spotykamy reformacką świątynię z XIV w., z barokowym zwieńczeniem. Kościół przebudowywany był w 1593 r., a w 1657 r., za sprawą polskich wojaków, świątynia spłonęła i zawalił się w niej strop, co wymusiło generalny remont budowli i spowodowało kolejne zmiany w stylu barokowym. Mimo romańskich (okna) i barokowych (wieża) elementów pozostaje ona jedną z najciekawszych pamiątek stylu gotyckiego na Zakarpaciu.

Tuż za Bene w lewo odbija droga do wioski KWASOWE (Квасове/Квасово, węg. Kovászó) i Berehów Wielkich. Jeszcze do początku XX w. warto było tu zajrzeć dla ruin Zamku Kwasowskiego (Квасівський замок [kwas’iws’kyj zamok]). Niewielki romański zamek rycerski zbudowany został w XII–XIII w., by strzec wylotu z doliny rzeczki Borżawa. W 1549 r. zamek kupił niejaki Pál Matuznai, który ochoczo zajął się był grabieniem okolicznych mieszkańców – i bogatych, i biednych. Za karę węgierscy magnaci na sejmie w 1564 r., który odbył się w dzisiejszej Bratysławie, postanowili twierdzę spalić, a majątek reketiera skonfiskować. Całkowicie jednak fortecy nie zniszczyli, a w późniejszych dokumentach królewskich zamek nadal widniał jako własność rodu Matuznai. Kiedy, kto i w jaki sposób dokonał ostatecznego zniszczenia twierdzy, pozostaje zagadką. Niemniej dziś, gdy wysiądziemy z marszrutki z Berehowego przy miejscowej szkole, oczom naszym ukażą się, na 15-metrowym wzgórzu ponad Borżawą, jedynie sterczące resztki murów, niegdyś
1,3-metrowej grubości (w baszcie grube na 2 m), wydobyte w 2004 r. z krzaków maskujących budowlę przez lata.

Za wioską Bene mijamy z prawej osadę CZETFALWA (d. Czetowo, Четфалва, węg. Csetfalva [czétfolwo]), gdzie znajduje się gotycki reformowany kościół z XV w., przebudowany w 1796 r., a nieopodal stoi XVIII-wieczna dzwonnica. W świątyni zwracają uwagę malunki w ludowym stylu z 1753 r. Smukła drewniana wieża jest zaś najwyższą dzwonnicą na Zakarpaciu – mierzy 16,5 m wysokości.

Źródło: Bezdroża