Browar w Elblągu. Miasto niezwykłe. Co warto zobaczyć

Krzyżacki Elbląg należał niegdyś do najciekawszych miast wybrzeża Bałtyku. Tutejszą starówkę obróciły w gruzy dopiero działania wojenne w styczniu i lutym 1945 roku. Obecnie miasto wciąż odzyskuje znaczenie, czerpiąc ze swego położenia nad Zalewem Wiślanym i przy przelotowej drodze łączącej najkrócej Kaliningrad z Berlinem.

Spacer uliczkami Elbląga – od Bramy Targowej do katedry św. Mikołaja, obejrzenie odbudowanej starówki, widok na zatokę z bulwaru Zygmunta Augusta – powinien zakończyć kufel piwa wypity w jednej z kilku dobrych knajp, jakie znajdziemy np. na elbląskiej starówce.

Wizytę w Elblągu do niedawna jeszcze można było połączyć z wypadem do Braniewa, gdzie funkcjonował wart uwagi browar, przez pewien czas będący własnością Elbrewery, potem samodzielnie warzył „Bran”, a zaprzestał działalności w 2008 roku.

Za to z Elbląga można wybrać się do Kaliningradu (Królewca). Choć reżim wizowy zaostrzony ostatnio przez Rosję może do tego zniechęcać, to dobry smak rosyjskich piw będzie miłym zaskoczeniem spragnionego piwosza.

Dzieje elbląskiego piwowarstwa, tak jak całego miasta, są związane z Zakonem Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Trzynastowieczni założyciele nowego krzyżackiego miasta zlokalizowanego u ujścia rzeki Elbląg do Zalewu Wiślanego bez wątpienia popijali podczas ciężkiej pracy nieco płynnego chleba. Dzięki anglosaskiemu podróżnikowi z IX wieku, Wulfstanowi, wiemy natomiast, że piwa nie pijali poprzednicy elbląskich Krzyżaków, czyli mieszkańcy pruskiej osady Truso. Ów obieżyświat tak opisał ojczyznę ówczesnych Prusów: Kraj Estów jest bardzo duży i jest tam dużo miast, a w każdym mieście jest król. A jest tam bardzo dużo miodu i rybitwy. A król i najmożniejsi piją kobyle mleko, ubodzy zaś i niewolni piją miód. Jest tam między nimi dużo wojen. A u Estów nie warzy się żadnego piwa, lecz miodu jest tam dużo. Kraj, w którym nie pito piwa, musiał się wydać przodkowi dzisiejszych angielskich miłośników ale’a i stouta co najmniej dziwny.

O zmiany zadbali Krzyżacy. Wiemy, że na początku XIV wieku mistrz krzyżacki Zygfryd von Leuchtwangen nadał elbląskim mieszczanom przywilej warzenia i wyszynku piwa. Do dokumentu tego nawiązywali potem królowie polscy potwierdzający mieszczanom owo cenne prawo. Za panowania Stefana Batorego w Elblągu pojawili się kolejni Anglicy, którzy założyli tu nawet swoją faktorię, nazywaną „Angielskim Zdrojem”. Korzystając z miejscowej doskonałej wody, zaczęli warzyć równie doskonałe piwo. Do tych właśnie tradycji nawiązano w roku 1872, kiedy Towarzystwo Akcyjne „Browar Elbląski”, po uprzednim kupnie dworku „Angielski Zdrój”, zdecydowało się na uruchomienie dużego zakładu (na bazie starszego browaru w Weingrundforst). Początki były trudne, lecz po kilku latach zakład zmienił właściciela i już pod nową, lecz nawiązującą do angielskiej tradycji nazwą – Brauerei English Brunnen – stał się jednym z większych wytwórców piwa w Prusach Wschodnich.

Jeszcze w XIX stuleciu wybudowano nową słodownię i warzelnię. Wszystko to sprawiło, że w roku 1900 browar stał się oficjalnym dostawcą piwa na dwór cesarza Wilhelma II. Kres prosperity przyniosła II wojna światowa – działania wojenne nie ominęły zabudowań browaru.

Po wojnie obiekt przejęła Centrala Przemysłu Piwowarskiego w Bydgoszczy, a już w 1946 roku wznowiono produkcję. Modernizacja z lat 50. i 60. sprawiła, że elbląski zakład stał się wiodącym browarem w regionie (produkcja przekroczyła w latach 70. 500 tys. hl). Za dowód pamięci o piwnych tradycjach Elbląga można uznać jedno z najpopularniejszych warzonych tu wówczas piw: „Angielski Zdrój”. Upadek komunizmu oznaczał dla piwowarstwa elbląskiego dalszy świetny rozwój. W 1991 roku powstała Elbrewery Company Limited, która przy 51-procentowym udziale kapitału australijskiego połączyła dwa duże zakłady w Elblągu i Braniewie. Najsłynniejszym dzieckiem tego piwnego mariażu było legendarne piwo „EB” (marka to pierwsze litery nazw obu miast). Wyjątkowa jakość i smak „czerwonego piwa” oraz reklamowe hasło Czas na EB do dziś wielu piwoszy mile wspomina. Z takim kapitałem można było raźno patrzeć w przyszłość. W 1997 roku produkcja browarów zbliżyła się do 2 mln hl, lecz wtedy szczęśliwa gwiazda elbląskiego piwa nagle
zgasła. Browar zakupiony przez Grupę Żywiec w 1998 roku ciągle zwiększał moce produkcyjne, jednak koncentracja zaszkodziła jakości i duszy piwa. „EB Specjal” przestało smakować wielu piwoszom. Obecnym kontynuatorem znakomitych piw elbląskich jest dostępny w całym kraju „Specjal Jasny Pełny” i „Specjal Mocny”. Wart szczególnej uwagi jest mocny „Hevelius Kaper”. Marki te są sponsorem słynnego Jarmarku św. Dominika w Gdańsku oraz cyklicznej inscenizacji bitwy pod Grunwaldem.

*Kanał Elbląski *– przeszło 60-kilometrowa żeglowna droga wodna na Pojezierzu Iławskim i Żuławach Wiślanych łącząca Elbląg z Ostródą. Prowadzi systemem kanałów i pochylni lądowych poprzez jeziora: Druzno, Piniewo, Sambród, Ruda Woda, Ilińsk, Drwęckie.

Kąty Rybackie – miejscowość wypoczynkowa. Turystów przyciągają tu piaszczyste plaże, ostoja kormorana czarnego oraz Muzeum Zalewu Wiślanego.

Krynica Morska – popularny kurort na Mierzei Wiślanej z jedyną w kraju ulicą Teleexpressu, sławnym Wielbłądzim Garbem (najwyższą w okolicy wydmą) oraz latarnią morską i cmentarzem Armii Czerwonej.

Pasłęk – kilka zabytków z okresu krzyżackiego, m.in. przebudowany zamek i mury miejskie z Bramą Młyńską.

Browar w Elblągu ul. Browarna 71 82-300 Elbląg (0-55) 239 00 00 *www.grupazywiec.pl
* Seria: Miejsca niezwykłe Tytuł: Browary w Polsce Autor: Aleksander Strojny