Do tradycji nocy świętojańskiej należy puszczanie wianków na wodę, poszukiwanie kwiatu paproci, a także tańce przy ognisku.
Szczególną wagę do obchodów nocy świętojańskiej przywiązują mieszkańcy państw bałtyckich i Białorusi. W imprezach z tej okazji bawią się tam tysiące ludzi. Zwyczaje sobótkowe sięgają czasów przedchrześcijańskich. Z czasem jednak zatraciły niektóre pogańskie elementy i obecnie wiążą się też z kultem Świętego Jana Chrzciciela, którego uroczystość przypada 24 czerwca.
Noc świętojańska nie jest, jak zwykło się potocznie uważać, najkrótszą nocą w roku. Tamta przypada bowiem w czasie przesilenia letniego, kiedy nadchodzi astronomiczne lato, to jest 21 czerwca.
Dawniej obyczaje sobótkowe były związane z kultem ognia i wody. Kult wody przetrwał do dziś w obrzędzie puszczania wianków z nurtem rzeki. Pierwotnie chodziło o pozyskanie życzliwości wody, później był to rodzaj wróżby miłosnej. Jeśli wianki puszczone przez chłopca i dziewczynę spotkały się na wodzie, oznaczało to, że młodzi się wkrótce pobiorą. Jeśli wianek dziewczyny zaczepił się o korzeń, było to znakiem, że nie wyjdzie ona za mąż w tym roku. Kąpiel przed wschodem słońca w noc sobótkową miała chronić przed chorobami skóry.
Kult ognia, który był symbolem miłości i życia rodzinnego, zachował się w zwyczaju palenia ognisk. Stosy sobótkowe układano na wzgórzach, drogach, skrajach lasów, lecz nie na polach uprawnych. Podpalano je ogniem krzesanym deskami. Płomienie miały moc oczyszczającą. Odstraszały też złe moce i czarownice, które w noc świętojańską wykazywały największą aktywność i szkodziły ludziom.
Według legendy, w najkrótszą noc roku zakwita czarodziejski kwiat paproci, a ten kto go znajdzie, będzie szczęśliwy i spełnią się wszystkie jego marzenia. Na poszukiwania czarodziejskiego kwiatu wybierano się samotnie. Aby zabezpieczyć się od diabelskich sztuczek, należało wziąć, na przykład - święconą kredę, by rysować nią magiczne koło chroniące przed złymi mocami.
