Valletta - najmniejsza stolica Europy

Wyspy Maltańskie, których powierzchnia to łącznie 316 km kw., położone są niemalże na środku Morza Śródziemnego, 93 km na południe od Sycylii, w odległości ok. 300 km na wschód od tunezyjskiego wybrzeża. Znajdująca się na nich Republika Malty *to wyspiarski kraj, w którym swój ślad zostawiły niemal wszystkie wielkie cywilizacje świata. Zamieszkuje ją niespełna 420 tys. osób, z czego większość skupia się w konurbacji miasta *Valletta, położonego na wyspie Malta. Jednak w tej najdalej na południe wysuniętej stolicy Unii Europejskiej mieszka jedynie ok. 6,8 tys. osób. Jest to także drugie najmniejsze pod względem powierzchni i jedno z najgęściej zaludnionych miast stołecznych w Europie. Poznaj największe atrakcje miejsca, w którym trudno znaleźć płaską ulicę, a ściany z piaskowca skrzętnie ukrywają wiek budowli.
Urszula Drukort-Matiaszuk/ir

Po tym, jak w 1530 roku Malta trafiła jako lenno w ręce zakonu joannitów, wydalonego z Rodos, przybyli rycerze wybrali za siedzibę miasto Birgu (znane też jako Vittoriosa), położone na półwyspie między zatokami Kalkara i Dockyard. Jean de la Valette, czterdziesty dziewiąty wielki mistrz zakonu, po objęciu władzy w 1557 roku, podjął decyzję o budowie miasta na Sciberras. Jednak dopiero po wielkim oblężeniu Malty przez 40-tysięczną armię Imperium Osmańskiego w 1565 roku, zakończonym zwycięstwem joannitów, w 1566 roku rozpoczęło się wznoszenie umocnień wokół całego półwyspu i budowa miasta. Strategiczne położenie umożliwiało obronę ostatniego przyczółka chrześcijaństwa. Projekt urbanistyczny - na prośbę papieża Piusa V - wykonał uznany inżynier fortyfikacji, uczeń Michała Anioła, Francesco Laparelli. Jednocześnie Valletta została pomyślana jako dzieło sztuki architektonicznej. Wysokimi na 50 metrów murami otoczono sieć przecinających się pod kątem prostym ulic, z systemem kanalizacji i dostępem
do wody. 18 marca 1571 roku zaczęła pełnić funkcję stolicy, które to zaszczytne miano odebrała Mdinie.

Valletta jest często nazywana muzeum pod gołym niebem. Przedstawienie wszystkich ciekawych i wartych zobaczenia miejsc byłoby niekończącą się wyliczanką. Jej wygląd w dużej mierze został ukształtowany przez rycerzy joannitów. Dzięki okresowi ich bytności na Malcie, możemy do dzisiaj podziwiać potężne fortyfikacje, piękne kościoły i bogate w zbiory pałace. Pierwszym kościołem, i najprawdopodobniej także budynkiem, ukończonym w Valletcie był kościół Matki Bożej Zwycięskiej. Powstał jako dar wotywny za zwycięstwo zakonu nad Turkami, w miejscu, w którym wmurowany był kamień węgielny pod budowę miasta. Inwestycja była sfinansowana w całości przez samego de Vallette, który po śmierci w 1568 roku został pochowany w krypcie świątyni. W dniu przeniesienia siedziby zakonu z Birgu do Valletty, zaprojektowana przez jednego z głównych architektów maltańskiej stolicy - ucznia Laparellego, Gerolamo Cassarego - budowla, stała się kościołem zakonnym. Pełniła tę funkcję do 1577 roku, kiedy to ukończono
budowę konkatedry św. Jana. Kościół Matki Bożej Zwycięskiej był kilkakrotnie przebudowywany, a zniszczenia z okresu II wojny światowej zostały zrekonstruowane. Obecnie obiekt jest poddawany kompleksowej renowacji. We wnętrzu znajdziemy bogate zdobienia, piękne ołtarze i drewniane stalle, liczne malowidła i wiele dzieł sztuki sakralnej.

Miejscem, które obowiązkowo trzeba zobaczyć, przybywając do Valletty, jest konkatedra św. Jana. Gdy patrzymy na tę, zbudowaną w latach 1573-78, świątynię z zewnątrz, uderza prostota i surowość jej fasady. Ogromny kontrast stanowi dla niej bogate barokowe wnętrze z ośmioma kaplicami, złoceniami na ścianach, przepięknymi malowidłami i kolorową marmurową posadzką. Również ten kościół został zaprojektowany dla zakonu kawalerów maltańskich przez, już wspominanego, Girolamo Cassara. W głównym kościele miasta, w jednej z kaplic, trzeba zobaczyć dwa słynne dzieła Caravaggia - _ Ścięcie św. Jana Chrzciciela , jedyne podpisane przez mistrza dzieło oraz Święty Hieronim piszący _. Oba powstały w czasie, gdy Michelangelo Merisi da Caravaggio przebywał na Malcie po ucieczce z Rzymu (1607-08) - został tam skazany na karę śmierci za zabójstwo.

W Valletcie na potrzeby rycerzy zakonnych z tzw._ langues _ (grup językowych), powstało osiem _ auberges _, czyli zajazdów. Przenieśli się do nich z Birgu, z podobnych obiektów. Mieszkali tam za darmo, w zamian za dyżury w szpitalach. Każdy z zakonników miał do dyspozycji dwa pokoje, przydzielano mu giermka, miał także obowiązek uczestniczyć we wspólnych posiłkach (przynajmniej cztery razy w tygodniu). Wszystkie _ auberges _ usytuowane były blisko konkatedry św. Jana. Do czasów współczesnych zachowało się pięć z pierwotnych budynków: Auberge de Castille (zajazd Kastylijski), Auberge d’Italie (zajazd Włoski), Auberge de Provence (zajazd Prowansalski), Auberge de Baviere (zajazd Bawarski), Auberge D'Aragon (zajazd Aragoński). Znajdują się w nich instytucje i muzea, nie sposób nie zauważyć ich, zwiedzając miasto. Najcenniejszy jest zajazd Kastylijski, będący siedzibą premiera Malty. Dla trzech obiektów los nie był łaskawy: Auberge d'Auvergne został doszczętnie zburzony przez bombę w 1941
roku, Auberge de France zbombardowano w 1942 roku, a Auberge d'Allemagne został rozebrany pod budowę prokatedry św. Pawła w 1839 roku.

Valletta to także miasto pałaców. Najwspanialszym z nich jest, położony w centrum stolicy, pałac Wielkiego Mistrza z 1571 roku. Pierwotna budowla, której projektantem był wspominany już wcześniej Girolamo Cassar, była dość surowa. Rozbudowywana i upiększana przez kolejnych mistrzów zakonu, obecny kształt uzyskała w XVIII wieku. To kolejne z miejsc, którego nie można ominąć. Maltańczycy nazywają je po prostu _ Il-Palazz _ (Pałacem). Przez ponad 200 lat pełnił funkcję rezydencji władz zgromadzenia rycerzy św. Jana, a obecnie znajduje się w nim siedziba prezydenta i Izby Reprezentantów. Przez większość czasu jest jednak otwarty dla zwiedzających. We wspaniałych wnętrzach znajdziemy m.in. unikatowe fryzy przedstawiające historię zakonu, portrety wielkich mistrzów, a w zbrojowni, gromadzoną przez stulecia, kolekcję składającą się z 5 tys. sztuk różnorodnej broni.

Położone blisko pałacu (zajazdu) Kastylijskiego, Upper Barrakka Gardens to publiczne ogrody, umiejscowione na bastionie św. Piotra i Pawła z 1560 roku. Rozpościera się stąd przepiękny widok na tzw. Trzy Miasta czy Grand Harbour. Powstały jako miejsce wypoczynku rycerzy zakonu Świętego Jana, z grupy języków włoskich, mieszkających nieopodal w Auberge d'Italie (zajazdu Włoskiego). W parku znajduje się wiele różnobarwnych rabat kwiatowych, palmy i drzewa liściaste czy kolumnada łukowa, zbudowana w 1661 roku przez rycerza br. Flaminio Balbianiego. Można podziwiać również wiele rzeźb i monumentów, m.in. _ Les Gavroches _, autorstwa maltańskiego rzeźbiarza Antonio Sciortiniego. Przedstawia trzech chłopców i jest nawiązaniem do bohaterów powieści _ Nędznicy _ Victora Hugo. W dolnej części ogrodów umiejscowiona jest Bateria Powitalna (ang. Saluting Battery), z której każdego dnia w południe i o godz. 16:00 oddawany jest salut armatni. Z Upper Barrakka Gardens dostaniemy się na nabrzeże przeszkloną windą,
mierzącą 58 metrów wysokości. Na szczycie bastionu św. Krzysztofa, zlokalizowane są natomiast Lower Barrakka Gardens, bliźniacze do ogrodów górnych, z których również można podziwiać wspaniałą panoramę. Najbardziej znaną, umiejscowioną tu budowlą jest przypominający formą świątynię dorycką, grobowiec-pomnik viceadmirała sir Aleksandra Johna Balla.

Na Maltę dolecimy bezpośrednio z Polski tanimi liniami Wizzair z Gdańska i Warszawy (lotnisko Chopina). Za bilet w jedną stronę zapłacimy od 99 zł.
W sezonie pokój 2-osobowy w Valletcie można wynająć już za 230 zł za dobę, a miejsce w 8-osobowej sali w hostelu nawet za 119 zł. Należy pamiętać, że do ceny noclegów jest doliczana opłata środowiskowa w wysokości 0,50 euro za dobę za osobę.
Bilet na komunikację miejską, którą można łatwo poruszać się po wyspie, kosztuje 1,5 euro. Za taksówkę z lotniska do Valletty zapłacimy ok. 15 euro - warto ustalić cenę za przejazd przed rozpoczęciem podróży.
Urszula Drukort-Matiaszuk/ir