Ważne postacie związane z Lublinem

Przez prawie 700 lat istnienia z Lublinem związanych było wiele postaci, które odegrały znaczącą rolę w polskiej (i nie tylko!) kulturze i historii.

Biernat z Lublina, uważany na równi z Mikołajem Rejem za jednego z prekursorów literatury i piśmiennictwa polskiego, jest autorem modlitewnika Raj duszny (1513) uznawanego za pierwszą drukowaną książkę polską. Jan z Lublina działał w zgromadzeniu kanoników regularnych w Kraśniku, gdzie stworzył najobszerniejszą, liczącą 520 stron, tabulaturę organową XVI-wiecznej Europy. Jan Kochanowski, najwybitniejszy poeta polskiego renesansu, od momentu powołania Trybunału Koronnego niemal regularnie bywał na posiedzeniach tej instytucji. Tutaj zmarł nagle 22 sierpnia 1584 r. W odbywających się w Lublinie uroczystościach pogrzebowych uczestniczyli m.in. król Stefan Batory i kanclerz Jan Zamoyski.

Z Lublinem był też związany poeta Sebastian Klonowic, wykładowca Akademii Zamojskiej, sprawujący tu m.in. urzędy wójta, burmistrza i rajcy. Na Kalinowszczyźnie zachował się dworek rodziny Pohlów, w którym urodził się i wychował Wincenty Pol – poeta, geograf, uczestnik powstania listopadowego i Wiosny Ludów, pochowany w krypcie zasłużonych w krakowskim kościele Na Skałce.

Wirtuoz skrzypiec, Henryk Wieniawski to jeden z tych lublinian, którzy zyskali światowe uznanie, a ich pamięć jest ciągle żywa. Dom jego rodziców był w 1. poł. XIX w. głównym salonem kulturalnym Lublina. Z Lublinem i Lubelszczyzną związane są losy Bolesława Prusa – urodził się w Hrubieszowie, mieszkał m.in. w Lublinie i w Puławach, uczył w lubelskiej szkole realnej. Mieszkańcy Lublina stali się pierwowzorami wielu postaci z jego powieści. Tutaj też urodził się i wychował pisarz Andrzej Strug.

Hieronim Łopaciński to najwybitniejszy badacz kultury Lubelszczyzny i historii Lublina. Wiele jego prac dotyczących języka polskiego było nagradzanych przez PAU, zaś wspaniały księgozbiór stał się zaczątkiem obecnej biblioteki jego imienia. Legendarny dowódca obrony wybrzeża we wrześniu 1939 r. pułkownik Stanisław Dąbek w latach 1922–1925 był dowódcą batalionu w 8. Pułku Piechoty Legionów w Lublinie, potem 7. Pułku Piechoty Legionów w Chełmie.

Niejako przeciwieństwem szlachetnej postaci pułkownika Dąbka jest Bolesław Bierut, pierwszy prezydent powojennej Polski, wierny uczeń Stalina. Bierut urodził się i wychował w Lublinie.

Z Lublinem związały swe losy największe autorytety moralne XX-wiecznej Polski – kardynał Stefan Wyszyński, który studiował na Wydziale Prawa Kanonicznego KUL, a w latach 1946–1948 sprawował godność biskupa lubelskiego, oraz Karol Wojtyła, który od 1954 r. do czasu wyboru na papieża w 1978 r. kierował katedrą etyki na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej KUL. Lublin doczekał się też jednej błogosławionej – siostry Kazimiery Wołowskiej z zakonu Niepokalanego Poczęcia NMP.

Lublin to także miasto artystów. Tu urodzili się malarze Władysław Czachórski i Józef Pankiewicz. Stąd pochodzi aktor Bohdan Łazuka, piosenkarki Beata Kozidrak, zaczynająca w Lublinie karierę z zespołem Bajm, oraz Urszula. Jednak najbardziej lubelskimi artystami są: poeta Józef Czechowicz, dla którego Lublin był inspiracją, życiem i śmiercią – zginął podczas bombardowania 9 września 1939 r., bard Kazimierz Grześkowiak, który prawdziwą karierę zaczął w Lublinie, gdzie nazywano go Saszą Distelem, a który zapisał się w historii muzyki m.in. piosenkami Chłop żywemu, To je moje, i piosenkarz Krzysztof Cugowski – lider Budki Suflera, a obecnie senator RP reprezentujący Lublin. W Lublinie kariery rozpoczynali też fotograf Edward Hartwig i jego siostra, poetka Julia Hartwig.

Także żydowska społeczność Lublina ma swoich wielkich. Bez wątpienia najważniejszy z nich to rabin Jakub Icchak Horowic, znany jako „Widzący z Lublina”. Tuż za nim jest założyciel Jesziwas Chachmej Lublin, czyli Uczelni Mędrców Lublina – Jehuda Meir Szapiro. Mało kto wie, że nowoczesny budynek uczelni przetrwał – przez lata będący siedzibą Akademii Medycznej, dziś znów należy do Gminy Żydowskiej. Gorzej z ludzką pamięcią. Szapiro jest bardziej znany w Izraelu i Stanach Zjednoczonych niż w Lublinie. Z Lublina pochodził filozof i chemik Emil Mejerson, którego historia wiąże bardziej z Francją niż z Polską; do Francji wyemigrowała też urodzona w Lublinie Anna Regina Sternfinkiel, czyli Anna Langfus, laureatka Nagrody Goncourtów w 1962 r. Tu swoje korzenie ma poeta, prozaik i krytyk literacki Jakub Glatsztejn, znany i ceniony w Stanach Zjednoczonych, który w swej twórczości często wracał do lat spędzonych w Lublinie.