Żyrardów i okolice. Atrakcje. Co warto zobaczyć

Błonie znają wszyscy podróżujący drogą Warszawa–Poznań, bo tu tworzą się jedne z największych korków. Mało kto wpada na pomysł zwiedzenia miasta, a jest tu jeden z ciekawszych mazowieckich kościołów gotyckich.

Otynkowany i przerobiony w późniejszych wiekach nie zdradza wnętrza z nawami krytymi XIII-wiecznymi sklepieniami oraz prezbiterium i zakrystią, w których zachowały się piękne sklepienia kryształowe z pierwszej połowy XVI wieku.

Niepokalanów wiąże się z osobą ojca Maksymiliana Kolbego, który służył tu przed wojną. Z tego czasu zachował się stary drewniany kościółek, ale nowe Sanktuarium Matki Bożej Niepokalanej i św. Maksymiliana Kolbego zostało wzniesione już po wojnie, według projektu Zygmunta Gawlika. Kolbe, który jako więzień obozu w Oświęcimiu dobrowolnie oddał swoje życie za innego człowieka i poszedł do celi śmierci, od 1982 roku jest świętym. Niepokalanów ściąga tysiące pielgrzymów, którzy modlą się w sanktuarium i zwiedzają muzeum z pamiątkami po ojcu Kolbem.

Rozległy pałac otoczony ogrodem i wysokim murem mieści szkołę dla dziewcząt z internatem, którą prowadzą siostry niepokalanki. Zaprojektował go Konstanty Wojciechowski, a budowę ukończono w 1902 roku.

Niezwykle efektowny pałac z wysokimi dachami, bogatą dekoracją elewacji i silnie rozczłonkowaną bryłą jest dziś w opłakanym stanie. Zbudowano go dla Sobańskich w latach 80. XIX wieku według projektu architekta o nazwisku Meyer, a pracami kierował warszawski budowniczy, Władysław Hirszel. Pałac otoczony jest pięknym parkiem z tego samego czasu. Pałac został wprawdzie zwrócony rodzinie, ale ta nie ma środków na remont, więc pałac nadaje się jedynie jako tło do filmów grozy.

Żyrardów zawdzięcza nazwę inżynierowi Philippe de Girard, którego hrabia Henryk Łubieński sprowadził do swego folwarku, gdzie planował założenie ośrodka przemysłu włókienniczego. Tkano tu len i bawełnę, a ogromny kompleks fabryczny z towarzyszącymi osiedlami urzędników, inżynierów i robotników zachował się do dziś niemal w całości. Istnieje piękna przędzalnia z 1844 roku zaprojektowana przez Jana Jakuba Gaya, ceglane domy robotnicze i elegancka willa Dittrichów, dzisiaj przeznaczona na Muzeum Okręgowe.

Jak chce legenda, historia tego najważniejszego na Mazowszu miejsca pielgrzymkowego rozpoczęła się od zakupu skromnego drzeworytu przedstawiającego Świętą Rodzinę, który Jakub Trojańczyk powiesił w drewnianej szopie. Wizerunek szybko zaczął słynąć z cudów, więc na miejscu szopy w 1676 roku wzniesiono drewnianą kaplicę, a następnie kościół. Obecna murowana barokowa świątynia poprzedzona dziedzińcem krużgankowym i połączona z klasztorem reformatów powstała w latach 1737–1748. Obraz uznany za cudowny, koronowany w 1767 roku jest do dziś celem pielgrzymek.

Milanówek został założony w ostatnich latach XIX wieku jako podwarszawskie letnisko. Wzniesiono tu dziesiątki pięknych willi i pensjonatów w najrozmaitszych stylach. Są tu wille w stylu zakopiańskim, jak np. „Jolanta” czy „Ostromir”, neogotyckie, jak np. „Borówka”, projektowana przez Władysława Kozłowskiego i Apoloniusza Nieniewskiego, w stylu dworkowym, czy modernistyczne. Willa „Matulinek” (ul. Mickiewicza 10) należała niegdyś do Poli Negri, a w domu u zbiegu Spacerowej i Krasińskiego mieszkał rzeźbiarz Szczepkowski, twórca dekoracji sejmu – w zbiorach rodzinnych jest do dziś kilkaset jego rzeźb.

Podkowa Leśna została założona na terenach należących do Stanisława Lilpopa w 1925 roku jako podwarszawskie miasto-ogród, zgodne z koncepcjami urbanistów brytyjskich z przełomu stuleci. Ulice wytyczono według układu radialno-koncentrycznego, a projektantem całości był Antoni Jawornicki. Na dużych, leśnych działkach w następnych latach zbudowano piękne wille i pensjonaty w różnych stylach, przeważnie w formach dworkowych lub nowoczesnych, funkcjonalistycznych. Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na piękne nowoczesne domy np. willę Ireny Krzywickiej przy Sosnowej 9, projektu Maksymiliana Goldberga, czy dom Daniłło-Gąsiewiczów przy Wrzosowej 2 z 1936 roku zaprojektowany przez Bohdana Lacherta. Dom przy Kasztanowej 15 jest ponoć dziełem słynnego na świecie polskiego architekta Macieja Nowickiego. Kościół parafialny w Podkowie z 1935 roku został wzniesiony według projektu Bruno Zborowskiego. Warto też zwrócić uwagę na piękne kasyno zbudowane przez Juliusza Dzierżanowskiego, które po latach zaniedbań stało się miejscem
wystaw sztuki współczesnej i czeka na gruntowny remont.

Willa w Stawisku powstała w latach 1925–1928 dla Jarosława Iwaszkiewicza i jego żony Anny z Lilpopów. Ten wybitny pisarz spędził tu większość życia. Pod koniec wojny Iwaszkiewiczowie dali schronienie dziesiątkom ludzi kultury zmuszonym do opuszczenia Warszawy po upadku powstania. Po śmierci Iwaszkiewiczów w Stawisku urządzono muzeum biograficzne.

Największe w Polsce prywatne muzeum motoryzacji, którego początki sięgają lat 70. XX wieku, ale otwarte zostało dopiero w 1995 roku. Można tu obejrzeć niemal 300 różnych pojazdów, od czołgów i traktorów, przez różnego typu stare samochody aż po wózki dziecięce. Muzeum pożycza niektóre egzemplarze do filmu i ślubu. Do najcenniejszych egzemplarzy należą np. najstarsze auto w Polsce J.A.G. z 1897 roku, piękny alder rocznik 1919 i wiele samochodów przedwojennych. W Otrębusach jest też sporo pojazdów należących niegdyś do sławnych ludzi, np. mercedes Lody Halamy, austin six Bolesława Bieruta, zis 110 Władysława Gomułki, buick używany przez premiera Cyrankiewicza, pancerny peugeot Wojciecha Jaruzelskiego, duży fiat 125p Aleksandra Kwaśniewskiego, jaguar Grażyny Szapołowskiej i dacia premiera Buzka.

W Karolinie zachował się stary dwór, wielokrotnie przebudowywany i powiększany, m.in. w dwudziestoleciu według projektu tandemu architektów Lilpop i Jankowski. Po wojnie pałacyk został przeznaczony na główną siedzibę nowo powołanego przez Tadeusza Sygietyńskiego zespołu pieśni i tańca „Mazowsze”. Są tu sale prób, biura i magazyny kostiumów, częściowo udostępniane zwiedzającym.

Pałac w Helenowie był kiedyś klasycystyczny, korpus gruntownie przebudowano, ale zachowały się oficyny z tego czasu. Malownicza neorenesansowa bryła korpusu powstała w latach 1849–1960 według projektu znakomitego warszawskiego architekta Henryka Marconiego dla Stanisława Potockiego. Piękną białą budowlę wieńczy od ogrodu attyka. Jeszcze przed wojną pałac był własnością fundacji walczącej z gruźlicą, a po wojnie urządzono ośrodek wypoczynkowy dla wojska.

Pałac w Pęcinach został zbudowany dla księcia Pawła Sapiehy, który był członkiem loży masońskiej i planował urządzać w nim spotkania braci. Architekt Fryderyk Albert Lessel zaprojektował prostą piętrową budowlę z charakterystycznym frontowym ryzalitem ozdobionym głęboką, półkoliście zamkniętą niszą. Pałac otoczono romantycznym parkiem. Po I wojnie światowej nad wejściem dodano inskrypcję „jam dwór polski co walczy mężnie i strzeże wiernie”.

Nadarzyn leży tuż koło „gierkówki”, szybkiej trasy do Katowic, i mało kto podejrzewa, że za linią gospód, sklepów i magazynów kryje się miasteczko o średniowiecznym rodowodzie. Zachował się tu piękny klasycystyczny kościół z 1806 roku projektu Jakuba Kubickiego i z tego samego czasu dawny zajazd.

Seria: Miasta dla ciekawych
Tytuł: Warszawa
Autor: Małgorzata Omilanowska