Wyspa Vis

Wyspa archipelagu środkowej Dalmacji rozciągająca się 90,3 km2 dzikiej, dziewiczej powierzchni, porośniętej głównie makiją i winnicami (najwyższy szczyt to Hum, 587 m n.p.m.). Dzięki położeniu – daleko od lądu i przemysłu – oraz temu, że udostępniono ją turystom zagranicznym dopiero w 1989 r., bez wątpienia jest najczystszym miejscem na Adriatyku.

Lokalizacja zapewnia obfitość i różnorodność ryb w okolicznych wodach. Do dziś rybołówstwo jest jedną z najważniejszych gałęzi przemysłu Chorwacji (duża wytwórnia konserw rybnych w Komižy). Mieszkańcy (obecnie 4338 osób) zajmują się od wieków również produkcją win i uprawą owoców.

Już na pocz. II w. p.n.e. pewien grecki historyk i geograf pisał, że nie ma lepszego wina od tego z Issy. Na wyspie nie ma wody pitnej oprócz kilku źródełek w okolicy Komižy, woda dostarczana jest z wybudowanego wodociągu. Główne miasta wyspy to Komiža i Vis połączone drogą lądową i morską. Na południowym zachodzie leży mała wysepka Biševo, znana z Błękitnej Jaskini (Modrej špilji). Vis była zamieszkana już w czasach neolitu, o czym świadczą kamienne budowle gradine. W VI lub V w. p.n.e. Iliryjskie plemię Liburnów stworzyło tu swoje państewko, jednak już na pocz. IV w. p.n.e. syrakuzki tyran Dionizjusz I Starszy zdobył wyspę i założył kolonię Issa w miejscu dzisiejszego miasta Vis.

Issa wkrótce stała się samodzielnym polis z własną monetą i utworzyła nowe kolonie – dzisiejsza Lumbarda, Trogir czy Stobreč. Niestety syn Dionizjusza I – Dionizjusz II Młodszy – doprowadził syrakuzką władzę do upadku i od 47 r. Vis przejęli Rzymianie. Antyczną Issę zburzono. W dalszej burzliwej historii wyspa przechodziła z rąk Bizancjum w ręce chorwackich króli, w 997 r. przetrwała ciężki najazd Wenecji, aby ostatecznie w roku 1420 wraz z całą Dalmacją znaleźć się we władzy Republiki Weneckiej. Powstały wówczas nowe miasta zlokalizowane wewnątrz wyspy, co miało uchronić je przed piratami, m.in. Velo selo – ówczesna stolica wyspy. Pod koniec XV w., po ustaniu aktywności piratów, powstajwały na wybrzeżu duże osady Komiža i Luka sv. Jurja (dzisiejszy Vis).

Administracyjnie wyspa przez wieki była związana z Hvarem tak mocno, że w Hvarskim Statucie nie ma różnicy między mieszkańcami obu wysp. W latach 1797–1805 wyspa przeszła pod panowanie Austrii, na krótko Francji (1811–14) i ponownie Austrii (1814–1918), która zbudowała na niej mocną bazę floty morskiej i kilka twierdz (dzisiaj ruiny). Dzięki temu zwyciężyła dużo silniejszą flotę włoską w walce 20 lipca 1866 r., uważanej za jedną z najważniejszych bitew morskich XIX w. Jednak po I wojnie światowej wyspa i tak przeszła w ręce Włochów (1918–20). Po oddaniu jej Jugosławii utworzono tutaj w 1944 r. główny sztab Josipa Broz-Tita, a po II wojnie światowej miasto było zamkniętą bazą wojskową.

_ Źródło: Bezdroża _