"Drewniane pałace" - poznaj najpiękniejsze wille w Zakopanem

Jednym z największych skarbów Małopolski są góry, które zimą są jedną z propozycją na wyjazd na *narty w Polsce. Najwyższe z nich to Tatry, a najbardziej znaną miejscowością w ich rejonie jest z pewnością Zakopane. Ze względu na położenie miasta na obszarze górskim wśród potoków, już sam spacer jego ulicami wymaga czasem trochę wysiłku, ale dzięki pięknym widokom oraz oryginalnej architekturze stanowi także wyjątkową przyjemność. *

Turyści zazwyczaj wybierają się Krupówkami pod stację kolejki linowo-terenowej i wjeżdżają na Gubałówkę na wysokość 1121 m n.p.m., aby podziwiać panoramę tatrzańskich szczytów otaczających *Giewont *(1894 m n.p.m.). To chyba najprostszy sposób zwiedzania Zakopanego. Ja mam nieco inną propozycję.

Mniej więcej od drugiej połowy XIX w. miejscowość ta zaczęła odzyskiwać sławę uzdrowiska. Jej urok i atmosferę docenili również ludzie sztuki, którzy przyjeżdżali tu odpoczywać i korzystać z dobroczynnego wpływu mikroklimatu. Zakopane *odwiedzali m.in. pisarze i poeci: *Henryk Sienkiewicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Kornel Makuszyński, kompozytor Mieczysław Karłowicz czy aktorka Helena Modrzejewska. Do najsłynniejszych tutejszych mieszkańców należy niewątpliwie twórca stylu zakopiańskiego Stanisław Witkiewicz (1851–1915), ojciec Stanisława Ignacego Witkiewicza, znanego jako Witkacy. Dlatego świetnym pomysłem na poznanie historii miasta jest spacer do miejsc związanych z postaciami kultury.

Willa Konstantynówka z 1900 r., Zakopane

Zaczniemy od zboczy wzgórza Antałówka *(940 m n.p.m.). Wznosi się na nich willa Witkiewiczówka, zaprojektowana przez Jana Koszczyca Witkiewicza (bratanka Stanisława Witkiewicza). Witkacy prowadził w niej potem swoją *Firmę Portretową. Budynek przetrwał do dziś w niezmienionej formie i pełni funkcję pensjonatu. Stąd niedaleko do wspaniałego domu Pod Jedlami – niesamowitego dzieła twórcy stylu zakopiańskiego. Zbudowano go w 1897 r. dla Jana Gwalberta Pawlikowskiego (1860–1939), ekonomisty, publicysty, polityka i taternika. Przez pewien okres mieszkała tu też poetka i dramatopisarka Maria Pawlikowska-Jasnorzewska (1891–1945), wówczas żona syna Jana Gwalberta. Obecnie rezydencja nadal należy do rodziny.

Willa Jutrzenka z 1900 r., Zakopane

Drogą na Koziniec, a potem ulicą Władysława Zamoyskiego, dotrzemy do innej realizacji projektu Stanisława Witkiewicza, czyli willi Oksza. Działa w niej Galeria Sztuki XX wieku (oddział Muzeum Tatrzańskiego im. dr. Tytusa Chałubińskiego). Nieco dalej, przy ulicy Kasprusie znajdują się dwa ciekawe obiekty. W willi Atma swoje zbiory prezentuje Muzeum Karola Szymanowskiego. Obok stoi Czerwony Dwór, w którym w trakcie pobytu w Zakopanem zatrzymywali się np. pisarz Stefan Żeromski i pianista Artur Rubinstein. Jeszcze niedawno budynek zajmowało przedszkole publiczne, obecnie pieczę nad nim sprawuje nowo powstałe Zakopiańskie Centrum Kultury.

Willa Ostoja z 1907 r., Zakopane

Z Kasprusiów, ulicą ks. Józefa Stolarczyka, dostaniemy się na Kościeliską – ulicę słynącą z drewnianej zabudowy. Jeśli skręcimy w prawo, trafimy na kolejny oddział Muzeum Tatrzańskiego, czyli Muzeum Stylu Zakopiańskiego w willi Koliba, nad projektem której także pracował Stanisław Witkiewicz. Polecam zajrzeć do środka, zapoznać się z ekspozycją i charakterystycznym wnętrzem. Dalej na północny wschód znajdziemy dawną restaurację Jana Wnuka („U Wnuka”), działającą od 1907 r. Chodzili do niej m.in. lekarz Tytus Chałubiński, Henryk Sienkiewicz, Jan Kasprowicz, Wincenty Witos czy generał Józef Haller. Na ulicy Kościeliskiej nie wolno nam ominąć również *Cmentarza Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku *z grobami Kornela Makuszyńskiego, skoczka narciarskiego i kuriera tatrzańskiego Stanisława Marusarza, pisarza Władysława Orkana, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, architekta i rzeźbiarza Karola Stryjeńskiego oraz poetki i pisarki Beaty Obertyńskiej. Sąsiaduje on z zabytkowym drewnianym Kościołem Matki Boskiej
Częstochowskiej z 1847 r. To jedno z najważniejszych miejsc w Zakopanem.

Kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Zakopanem

Osoby, które mają jeszcze trochę siły, czasu i ochoty, powinny koniecznie wybrać się do Harendy (ok. 50 min. marszu spod cmentarza). Po drodze możemy zajrzeć na ulicę Jagiellońską, gdzie w willi Konstantynówka gościły kiedyś pisarza Józefa Konrada Korzeniowskiego (Josepha Conrada) jego kuzynka i tłumaczka Aniela Zagórska (1881–1943) wraz ze swoją matką. We wspomnianej willi Harenda założono natomiast Muzeum Jana Kasprowicza, właściciela rezydencji. Artysta spędził tu ostatnie lata swojego życia (od 1923 do 1926 r.). Jego prochy spoczywają w mauzoleum wystawionym obok domu.

Sylwia Jedlak-Dubiel