Gołoborza. Zobaczysz tylko w kilku miejscach w Polsce

Na terenie Polski gołoborza nie występują powszechnie. Można je zobaczyć w Górach Świętokrzyskich, Karkonoszach, a także w Rudawach Janowickich i w Beskidzie Wyspowym. Stanowią jedną z największych atrakcji turystycznych szlaku wiodącego na Luboń Wielki.

Gołoborza to rumowiska skalne zlokalizowane na górskich terenach. Wyróżniają się na tle otaczającego je, zwykle zalesionego krajobrazu.

Gołoborza uformowały się w górach wskutek procesów pogodowych – za główny czynnik sprzyjający ich powstawaniu są uznawane mrozy. Na skutek zmian temperatury -gwałtownego zamarzania i rozmarzania podłoża, skały rozpadały się. Większość istniejących gołoborzy uformowała się w plejstocenie, w okresie kolejnych zlodowaceń.

Polski termin "gołoborze" to nie określenie stricte naukowe, a ludowe, które dotyczy tego typu miejsc znajdujących się na terenie Gór Świętokrzyskich, gdzie gołoborza występują najliczniej. Oznacza on miejsce "gołe, bez boru", czyli po prostu pozbawione drzew. Ich wyjątkowy, tak odmienny od reszty okolicy charakter dodatkowo podkreślają lasy rosnące na granicy gołoborza.

Największe w Polsce skupisko gołoborzy znajduje się w Górach Świętokrzyskich.

Gołoborze na Łysej Górze zajmuje powierzchnię 3,84 ha i jest największym w naszym kraju. Gołoborza świętokrzyskie w odróżnieniu od rumowisk skalnych powstających dziś w Tatrach, znajdują się poniżej górnej granicy lasu i są formą kopalną.

Oznacza to, że współcześnie gołoborza już nie powstają, zamiast tego ulegają stale powolnemu procesowi zarastania roślinnością. Tym samym ich powierzchnia zmniejsza się.

Kolejne słynne gołoborze w Polsce znajduje się na północno-zachodnim stoku Skalnika, na terenie Rudaw Janowickich. Jest to bardzo malownicze miejsce, gdzie można podziwiać duże, bo dochodzące do 4-5 m wysokości bloki skalne, które tworzą w niektórych miejscach fantazyjne pieczary, jaskinie rumowiskowe i labirynty. Wszystko to sprawia, że gołoborze to jest chętnie odwiedzane przez turystów, którzy przy okazji zdobywają Skalnik.

Trzecie gołoborze, które zasługuje na uwagę, znajduje się na Luboniu Wielkim w Beskidzie Wyspowym. Jest to jedyne gołoborze w tym paśmie górskim, przez które przebiega jeden ze szlaków wiodących na szczyt Lubonia Wielkiego. Mowa o popularnej trasie przez Perć Borkowskiego, która zahacza o gołoborze. Ze względu na jego obecność w tym miejscu, trasa ta jest bardzo chętnie wybierana przez turystów.

Wybierając się w góry, a szczególnie obierając szlaki, które prowadzą przez gołoborza, należy zachować ostrożność. Poruszanie się po gołoborzach znacząco podnosi poziom trudności szlaku – po deszczu i w zimie skały są śliskie, co stwarza duże ryzyko upadku. Skalne bloki "lubią" się także przesuwać pod stopami, co stanowi kolejne zagrożenie.