Kaspijskie jak morze - największe jezioro świata

Największym jeziorem na świecie jest Morze Kaspijskie. Chwileczkę, no to morze czy jezioro? Faktycznie Morze Kaspijskie jest jeziorem. Ma jednak wiele wspólnego z morzami. A poza tym jest wielkie jak morze.

Morze Kaspijskie jest otoczone przez pięć krajów: Rosję, Kazachstan, Azerbejdżan, Turkmenistan i Iran. Jego powierzchnia liczy ponad 300.000 km. kw., mniej więcej tyle, ile zajmuje cały obszar Polski. Nasze największe jezioro, Śniardwy, zniknęłoby w nim bez śladu. Cóż, w tym ogromnym zbiorniku mieści się prawie połowa całej wody zgromadzonej na powierzchni ziemskich lądów we wszystkich jeziorach. Do Morza Kaspijskiego wpływa potężna Wołga i kilka mniejszych rzek, ale żadna rzeka z niego nie wypływa - jest to obszar bezodpływowy. Położone jest w depresji, 28 metrów poniżej poziomu oceanów. Zasolenie jego wód waha się od 0,3 promili do 30 procent.

Wysychająca wielka kałuża
Ta charakterystyka podpowiada nam, że Morze Kaspijskie ma wiele wspólnego z morzem. I owszem, przed milionami lat, Morze Czarne, Kaspijskie i Jezioro Aralskie tworzyły na południu dzisiejszej Rosji morze przypominające Bałtyk, choć dużo większe. Kiedy klimat ocieplił się poziom morza zaczął się obniżać. Morze Kaspijskie jest reliktem, pozostałością tego pradawnego morza. Stąd jego rozmiar, zasolenie i położenie w depresji. Jest to po prostu głębsza część dna dawnego morza, w którym wciąż pozostaje woda. Ale ta wielka kałuża nieubłaganie, choć powolutku, wysycha i kurczy się. Najlepszym przykładem jest los zatoki Kara-Bogaz. Niedawno jeszcze była zatoką połączoną wąskim przesmykiem z resztą jeziora. Ale przesmyk był coraz płytszy i w końcu się zamknął. Zatoka stała się odrębnym jeziorem, które dalej wysycha. Jego los jest przesądzony, w końcu zniknie całkowicie.

Petrojezioro
Wielkim bogactwem Morza Kaspijskiego jest ropa naftowa. A może przekleństwem? Ropę odkrył w tych rejonach już Marco Polo 700 lat temu. Nie potrzebował do tego specjalnych urządzeń. W okolicach Baku, w dzisiejszym Azerbejdżanie, wystarczy kopnąć głębiej łopatą, by trysnęła fontanna ropy. Pod koniec XIX wieku dzięki ropie Baku przeżyło swoje najlepsze lata. Pieniądze inwestorów płynęły strumieniami, budowały się wspaniałe rezydencje i bulwary. Sami Rothschildowie zaangażowali się w wydobywanie kaspijskiej ropy. Wszystko skończyło się wraz z Rewolucją, potem swoje dołożyły długie lata komunistycznego marazmu.

Dziś pejzaż zatoki w Baku znaczą rdzewiejące kikuty nieczynnych szybów wiertniczych, a na wodzie unosi się cienka oleista błona. Ale ropa kusi. Nic dziwnego, zasoby złóż kaspijskich ocenia się jako równe zasobom Iranu i Iraku razem wziętych. Nadkaspijskie państwa próbują podzielić między siebie roponośne dno jeziora. Na szczęście powierzchnia wody ma pozostać dostępna do swobodnej żeglugi. Mimo niestabilnej sytuacji politycznej w regionie powstają zagraniczne firmy inwestujące w wydobycie.

W Baku wciąż są problemy z zapewnieniem regularnych dostaw wody do mieszkań, ale jednocześnie wyrastają biurowce ze szkła i aluminium. Dziurawe jezdnie zalewane są przez ścieki z popękanej kanalizacji, ale jeździ po nich coraz więcej BMW i Mercedesów. Problem w tym, że zwykli ludzie niewiele korzystają z nowych pieniędzy. Zostają one w kieszeniach zagranicznych firm i mafii.

Kawior z jesiotrów
Tam gdzie nie wydobywa się ropy podstawą zarobku jest inne bogactwo Morza Kaspijskiego - kawior. Aby uzyskać kawior najpierw trzeba złowić jesiotry. Z samicy ryby o wadze 17 kilogramów wydobywa się ok. 3 kg. ikry. Ikrę przesiewa się przez drobne sita. Potem myje się ją w lodowatej wodzie i odmierza odpowiednią porcję soli. Tabele podają ilość potrzebnej soli w zależności od wagi ikry i pory połowów. Kolejny etap przygotowania kawioru należy już do specjalisty. Wciera on delikatnymi ruchami sól w ikrę. Od tej czynności zależy końcowa jakość i cena produktu. Jeśli będzie wcierał za słabo, kawior nie będzie dojrzały, jeśli za mocno, ikra zgniecie się w papkę. Nie ma na to tabel, specjalista musi wyczuć odpowiedni moment, polega jedynie na swoim doświadczeniu.

Jesiotry żyją w wodach kaspijskich od 200 milionów lat. Pamiętają jeszcze erę dinozaurów. Teraz jednak połowy spadają, a jesiotrom zagraża niebezpieczeństwo. Pochodzi ono od zanieczyszczeń i kłusowników. Zanieczyszczenia są oczywiście wynikiem rabunkowej gospodarki przemysłowej w tym regionie jeszcze z czasów ZSRR. Dodatkowo Wołga, która wlewa do jeziora 80 procent wszystkich wpływających do niego wód, jest w praktyce gigantycznym ściekiem. Wzdłuż jej biegu żyje 1/3 całej ludności dzisiejszej Rosji. Zanieczyszczenia, które ci wszyscy ludzie wytwarzają spływają z rzeką do Morza Kaspijskiego, skąd już nie mają ujścia.

Kłusownicy korzystają z zawrotnych cen jakie za kawior płacą na zachodzie próżni i bogaci smakosze. Specjalista zatrudniony przy legalnej produkcji kawioru dostaje ok. 6 dolarów za cały dzień pracy. W sklepach Europy i Ameryki każde pół kilograma sprzedaje się za 600 dolarów. Nic dziwnego, że całe rodziny żyją z nielegalnego odławiania jesiotrów, wytwarzania i sprzedaży kawioru na czarnym rynku.

Lazurowe problemy
Morze Kaspijskie ma jeszcze tysiące kilometrów prawie nienaruszonej przez człowieka linii brzegowej. W Turkmenistanie na brzegach jeziora wciąż łatwiej spotkać wielbłądy niż ludzi. Woda przy tych brzegach jest lazurowo niebieska. Na nadbrzeżnych wydmach kolczaste i suche trawy próbują zakwitać drobnymi różowymi kwiatami. Ale wysychanie, ropa, ekologia i bieda są przeciw jezioru. Morze Kaspijskie jest wielkie i wielkie są problemy z nim związane.

_ Tekst: (M.R) _

Największe jeziora świata
• Morze Kaspijskie - Rosja, Azerbejdżan, Kazachstan, Turkmenistan, Iran - 347.000 km.kw.
• Górne - Kanada, USA - 82.680 km.kw.
• Wiktorii - Uganda, Kenia, Tanzania - 69.000 km.kw.
• Aralskie - Kazachstan, Uzbekistan - 64.100 km.kw.
• Huron *- USA, Kanada - 59.800 km.kw.
• *Tanganika- Burundi, Demokratyczna Republika Konga, Tanzania, Zambia - 32 893 km kw.
• Bajkał - Rosja - 31.500 km.kw.
• dla porównania największe jezioro Polski - Śniardwy - 114 km.kw.