Kildin - rosyjska zapomniana wyspa

W każdym kraju są takie miejsca, w których kiedyś tętniło życie a obecnie straszą wyglądem, niechlubnie przypominając o przeszłości. W państwach wysoko rozwiniętych jest ich z reguły najmniej. Co jednak dzieje się, kiedy ono upada? Dokładnie to, co stało się w Rosji i byłych republikach radzieckich. Problemy gospodarcze w latach 90. XX w. wymuszały oszczędzanie pieniędzy, co najczęściej prowadziło do obcinania funduszy dla wojska. Zamykano całe bazy i ograniczano produkcję uzbrojenia, a to z kolei prowadziło do upadłości podlegających im zakładów.

Tekst: Krystian Machnik

Wyspa Kildin jest doskonałym przykładem ofiary upadku Związku Radzieckiego. Kiedyś było tu życie. Dziś jest tylko rdza, gruz i spróchniałe drewno. Tylko widoki pozostały tak samo piękne, jak kiedyś. Wyspa jest niewielka - jej długość to zaledwie 17 kilometrów, zaś odległość od stałego lądu to 1-3 kilometry. Do granicy rosyjsko-norweskiej jest stąd 120 kilometrów, co zadecydowało o wyborze tej lokalizacji na budowę bazy wojskowej. Postawiono tu system rakietowy, który miał bronić Półwyspu Kolskiego *i miasta *Murmańsk przed atakiem z zachodu i północy.

W czasach radzieckich Kildin można było nazwać "wyspą wojskową". Znajdowało się tu wiele jednostek wojskowych: obrona powietrzna, artyleria, wojska rakietowe a nawet straż graniczna. Z kolei na najbardziej wysuniętej na południe części (a więc i najlepiej chronionej) znajdowało się lotnisko długie na ponad 2 kilometry. I choć trudno w to uwierzyć, wszystko jest obecnie opuszczone. Z porośniętych trawą pagórków wyrastają jedynie strzeliste szkielety hangarów.

Chodząc po wyspie, co rusz można trafić na pordzewiały złom, który w normalnych warunkach dawno trafiłby na sprzedaż. Tu jednak, z uwagi na brak stałego połączenia z lądem, nie ma gdzie go wywieźć. Znajdziemy tu pozostałości po wieży dalmierza baterii artyleryjskich, generatory prądu, całe samochody, ciężarówki czy pojazdy opancerzone a nawet duże statki. Nie brakuje też betonowych bunkrów (w większości schowanych pod ziemią) i stanowisk, w których umieszczone były wyrzutnie rakiet.

Dużą uwagę przykuwają również powstałe pod koniec XVI wieku miasteczka Wschodni Kildin oraz Zachodni Kildin - oba położone od strony lądu. Kiedy w latach 30. XX wieku aktywnie zaczęto budowę obiektów wojskowych, postawiono osiedla bloków dwupiętrowych. Po raz pierwszy pojawiły się też wtedy na wyspie utwardzone drogi, zbudowano molo i magazyny. Nie wiadomo ile dokładnie osób zamieszkiwało Kildin. Prawdopodobnie oprócz cywilów, trudniących się zwykle rybołówstwem, przebywały tam także rodziny wojskowych. W Związku Radzieckim bardzo często przydzielano mieszkania rodzinom żołnierzy skierowanych do odległych baz.

Jednak Kildin to przede wszystkim piękno przyrody. Wyspa ma bardzo interesującą budowę, ponieważ jedna jej część składa się z łupków warstwowych, natomiast druga z granitu. Sprawia to, że - pomimo niedużej wielkości - ukształtowanie terenu jest bardzo zróżnicowane. Północne wybrzeże to przede wszystkim strome góry, nawet 200-metrowe klify i nieduże jeziorka. Jednak część południowo-wschodnia, to łagodne pagórki, które porastają trawy i krzewy.

Podobnym zróżnicowaniem charakteryzuje się jedno z jezior na Kildin. Oddziela je od morza tylko cienka warstwa ziemi. Sprawia to, że górną część zamieszkują ryby słodkowodne, jednak dolna ma podobne zasolenie, co pobliskie morze. Z najwyższych szczytów wyspy rozpościera się zapierający dech w piersiach widok: z jednej strony na kontynent europejski, a z drugiej na niekończące się Morze Barentsa. Piękna dopełnia fakt, że rządzi tu przyroda, która niemalże całkowicie odzyskała już wszystko to, co niegdyś próbował zabrać jej człowiek.

Kildin nie jest miejscem turystycznym, choć potencjał ma ogromny. Duża odległość od miast, brak stałego połączenia z lądem i zimny, podbiegunowy klimat pozwoliły zachować to miejsce takim, jakim było od zawsze. Z tego też powodu wyspie nie grozi budowa ośrodków wczasowych, aczkolwiek miejsce jest zdecydowanie warte zobaczenia. Obecnie funkcjonuje tam mała jednostka wojskowa z punktem obserwacyjnym, którą obsługuje chorąży i dziesięciu poborowych.

Tekst: Krystian Machnik