Koronowo i Zalew Koronowski

Koronowo - miasto nad Brdą, położone w sąsiedztwie Zalewu Koronowskiego, jest popularnym ośrodkiem turystycznym i wypoczynkowym. Początki Koronowa wiążą się z zakonem cystersów, którzy przybyli tu z pobliskiego Byszewa pod koniec XIII wieku. W 1368 roku założyli miasto, które pozostało w ich rękach aż do 1819 roku, gdy nastąpiła kasata zakonu.

Pamiątką po cystersach jest zespół klasztorny z przełomu XIII i XIV wieku. W końcu XVII wieku do gotyckiego kościoła Wniebowzięcia dobudowano kaplice NMP przy nawie południowej oraz przeprowadzono barokizację wnętrza. Szczególną uwagę warto zwrócić na ołtarz główny, ambonę, stalle i dziesięć obrazów przybliżających ważne wydarzenia z historii zakonu. Przylegający od południa do kościoła klasztor, wielokrotnie niszczony i odbudowywany, jest budowlą barokową z przełomu XVII i XVIII wieku. W 1819 roku, podobnie jak pochodzący z tego samego czasu barokowy pałac opatów cysterskich, został zaadaptowany na więzienie.

W pobliżu rynku stoi kościół św. Andrzeja z końca XVI wieku, o formach gotyckich, z elementami renesansowymi i barokowymi. Z połowy XIX wieku pochodzi budynek synagogi, nieco starszy jest natomiast młyn wodny, zwany Diabelskim. W 1. połowie XIX wieku zbudowano w Koronowie ratusz.

Zabytkiem jest również najwyższy w Europie most kolei wąskotorowej, znajdujący się na trasie Koronowo – Okole. Oddany do użytku w 1895 roku, był wykorzystywany przez sto lat. Jego wysokość wynosi 18 m, a długość 120 m.

Warto zwrócić uwagę także na dwa pomniki upamiętniające zwycięstwo Polaków w bitwie stoczonej 10 X 1410 roku z Krzyżakami. Pierwszy z nich znajduje się w rynku, drugi w miejscu wyruszenia wojsk polskich do boju. Bitwa, choć mniej znana niż grunwaldzka, była nie mniej ważna dla historii Polski. Zakon krzyżacki zdążył już otrząsnąć się po lipcowej klęsce i zebrać siły mogące ponownie zagrozić sprzymierzonej armii króla Władysława Jagiełły, zwłaszcza że część polskich rycerzy już opuściła jej szeregi. Krzyżacy uderzyli na ziemię dobrzyńską i parli dalej. Tymczasem od zachodu nadciągały posiłki krzyżackie. Gdyby obie armie krzyżackie połączyły się, zwycięstwo grunwaldzkie zostałoby zaprzepaszczone. Jagiełło zdołał zebrać oddział rycerzy, do których dołączyły prywatne zaciągi panów wielkopolskich herbu Nałęcz, zaciężna piechota i pospolite ruszenie. Armia polska i krzyżacka z Nowej Marchii starły się pod Koronowem. Mimo dwukrotnej przewagi liczebnej wroga, wojska Jagiełły triumfowały. Król nie dopuścił dzięki
temu do połączenia się obu armii zakonu krzyżackiego i zniweczył plany odbicia przez zakon utraconych ziem. Wydarzenie to przypomina co roku inscenizacja bitwy towarzysząca festynowi cysterskiemu.

Do wydarzeń z dziejów Koronowa nawiązują również ekspozycje zgromadzone w Regionalnej Izbie Pamięci.
Przez miasto przebiega „szlak cysterski” oraz ścieżka dydaktyczna „Cysterski Gaj”, prowadząca do najciekawszych miejsc historycznych w okolicy i najpiękniejszych zakątków. Na 3-kilometrowej trasie znajduje się 20 tablic z opisami zabytków i okazów przyrody. Czas przejścia wynosi około 3 godzin.

Jest to zbiornik retencyjny w dolinie Brdy, utworzony w 1960 roku w wyniku spiętrzenia rzeki zaporą ziemną. Nad planami budowy zalewu pracowano już w okresie międzywojennym. Powierzchnia zbiornika wynosi 1600 ha, długość 36 km, a maksymalna głębokość około 20 m. Zalew, wraz z otaczającymi go jeziorami rynnowymi i kompleksami lasów, głównie sosnowych, jest popularnym miejscem wypoczynku. Oferuje dogodne warunki do uprawiania sportów wodnych, a szczególnie żeglarstwa. Na zalewie odbywają się regaty, rejsy statkiem spacerowym i kursy żeglarskie. Do najpopularniejszych miejscowości należą m.in.: Koronowo-Pieczyska oraz Koronowo-Romanowo.

Tuż przy drodze do Koronowa znajduje się niezwykłe, prywatne muzeum maszyn, sprzętów i urządzeń domowych oraz rolniczych, używanych jeszcze 50 czy 100 lat temu. Jest to bardzo popularne i chętnie odwiedzane przez turystów miejsce na trasie z Bydgoszczy do Koronowa tym bardziej, że obok znajduje się znany bar.

Seria: Miasta dla ciekawych
Tytuł: Toruń i Bydgoszcz
Autor: Tomasz Kaczyński