Chełm. Historia. Ciekawostki. Co warto zwiedzić

Miasto w województwie lubelskim, nad rzeką Uherką, położone 25 km od przejścia granicznego z Ukrainą w Dorohusku. Od średniowiecza mieszkali tu obok siebie prawosławni, katolicy i wyznawcy judaizmu. Po okresie reformacji i unii brzeskiej w 1596 roku wyznaniową mozaikę wzbogacili protestanci i grekokatolicy, zwani częściej unitami. Pozostałością tej barwnej historii są dziś zabytkowe budowle i niezwykły klimat miasta.

Sanktuarium Matki Bożej Chełmskiej

Centralne miejsce Góry Chełmskiej zajmuje, górująca nad miastem, późnobarokowa bazylika pod wezwaniem NMP, wzniesiona w latach 1736–1757, a zaprojektowana jako katedra unicka. Według kościelnej tradycji już w X wieku stała w tym miejscu świątynia z ikoną słynącą z cudów. Oryginał tego bizantyńskiego malunku, wykonanego na płótnie naciągniętym na cyprysową deskę, miał być przywieziony w 988 roku do Kijowa, a następnie w 1001 roku przewieziony do nowo zbudowanej cerkwi na Górze Chełmskiej. Po unii brzeskiej obraz znalazł się pod opieką unitów. W roku 1651 król Jan Kazimierz sprowadził godo Warszawy, aby mu towarzyszył w wyprawach wojennych, co zostało upamiętnione w antepedium (tj. strojnym przykryciu) ołtarza głównego, wykonanym ze srebrnej blachy w gdańskim warsztacie w 1750 roku na zlecenie chełmskich bazylianów. Ten wspaniały zabytek sztuki jubilerskiej przedstawia scenę hołdu rycerstwa polskiego przed obrazem MB Chełmskiej po zwycięstwie nad Kozakami i Tatarami pod Beresteczkiem w 1651 roku. W roku 1765
odbyła się uroczysta koronacja wizerunku. Po kasacie unii brzeskiej na początku XIX wieku ikona przeszła w ręce księży prawosławnych, którzy ewakuując się na wschód w 1915 roku wraz z cofającą się carską armią, zabrali cudowny wizerunek do Rosji. Obecnie przechowywany jest w Łucku na Ukrainie. Kiedy w 1919 roku powtórnie otwarto kościół katolicki na Górze Chełmskiej, w ołtarzu głównym umieszczono kopię cudownego obrazu, znalezioną na strychu bazyliki, a w roku 1938 wymieniono ją na kolejną kopię, wykonaną przez chełmskiego malarza Władysława Ukleję.

Właśnie ten wizerunek koronował w roku 1946 biskup lubelski Stefan Wyszyński. Po kradzieży koron obraz koronoano powtórnie w 1957 roku. Z unickiego wyposażenia katedry pozostały do dziś m.in. dwa cenne obrazy Franciszka Smuglewicza, z końca XVIII wieku, przedstawiające ukrzyżowanie Chrystusa oraz św. Onufrego. Jan Paweł II nadał w 1988 roku świątyni na Górze Chełmskiej tytuł bazyliki mniejszej.

Parafia Narodzenia NMP
ul. Lubelska 2
22-100 Chełm
082 565 68 66
sanktuarium@o2.pl+'?' )
www.bazylika.net

*Dojazd *Z Lublina na wschód, około 70 km drogą krajową nr 12. Pociągiem z Lublina, Zamościa i Włodawy. Z dworca kolejowego do sanktuarium pieszo jest około 1,5 km.

Uroczystości
7–8 września – Narodzenie NMP

Noclegi
Dom pielgrzyma, 082 565 36 56

Duża baza noclegowana terenie Chełma.

Sanktuaria w pobliżu
Kodeń, Krasnobród, Włodawa

Okolica

Chełm. Cerkiew św. Jana Teologa – wzniesiona w latach 1846–1850 przez rząd carski dla rosyjskiego garnizonu; klasycystyczna świątynia służy obecnie chełmskiej parafii prawosławnej. Klasztor i kolegium pijarów – zespół budynków wzniesionych w latach 1720–1726; część pomieszczeń wykorzystuje obecnie Muzeum Chełmskie, z cennymi militariami, zbiorami archeologicznymi, a także galerią nowoczesnego malarstwa konstruktywistycznego. Kościół Rozesłania św. Apostołów – późnobarokowy, wzniesiony w latach 1753–1763 według projektu Pawła Fontany; wnętrze zachowane w pierwotnym stanie. Podziemia kredowe – jedyna w swoim rodzaju sieć podziemnych korytarzy, drążonych od XII do XIX wieku w wapiennych skałach, na których zbudowane jest miasto. Podziemia powstały w średniowieczu na skutek eksploatacji złóż kredy, używanej w tamtych czasach przede wszystkim w budownictwie. Mieszkańcy średniowiecznego grodu wykopywali cenny budulec w piwnicach własnych domów, tworząc w ten sposób długie korytarze, które z czasem drążone były
coraz głębiej, aż osiągnęły pięć poziomów. W latach 60. XX wieku podziemia zasypano, pozostawiając jedynie dwukilometrową trasę turystyczną. Zwiedzanie możliwe jest wyłącznie z przewodnikiem, po wcześniejszej rezerwacji, tel. 082 565 25 30.

Seria: Miejsca niezwykłe

Tytuł: Sanktuaria w Polsce

Autor: Adam Sochaczewski