Chorwacja - społeczeństwo, język, religia

Pochodzenie Chorwatów
Jest kilka koncepcji mówiących o pochodzeniu Chorwatów. Najbardziej prawdopodobna jest ta, że Chorwaci są Słowianami, którzy przywędrowali z terenów tzw. praojczyzny na obszar dzisiejszej Chorwacji, osiedlając się na prawym brzegu Adriatyku. Praojczyzna Słowian obejmowała tereny Zakarpacia, czyli dzisiejszej zachodniej Ukrainy i południowej Polski. Polacy są szczególnie mile widziani w Chorwacji; być może jednym z powodów jest to, że niektóre teorie (niepotwierdzone naukowo) dzisiejszą Małopolskę kwalifikują jako dawną tzw. Białą Chorwację.

Według innej koncepcji dotyczącej pochodzenia Chorwatów sama nazwa Chorwaci (Hrvati) nie posiada brzmienia słowiańskiego, a kolebką Chorwatów jest Iran. Uzasadnieniem tego poglądu mają być podobieństwa nazw geograficznych Chorwacji i terenów obecnego Iranu. Innego rodzaju potwierdzenie ma stanowić ornament w formie warkocza lub plecionki (tzw. hrvatski pleter), który bardzo często występuje w zdobnictwie chorwackim, a którego korzeni należy doszukiwać się w sztuce Bliskiego Wschodu.

Mniejszości narodowe
Chorwację zamieszkuje ok. 4,5 mln osób, z czego niecałe 800 tys. Mieszka w Zagrzebiu – stolicy, a jednocześnie największym mieście kraju. Mniejszości narodowe (Serbowie, Bośniacy, Słoweńcy, Węgrzy, Czesi, Włosi i Albańczycy) stanowią 20% ogółu mieszkańców współczesnej Chorwacji. W ostatnich latach można zauważyć spory napływ przybyszów z Bośni i Hercegowiny, którzy przyjeżdżają w poszukiwaniu pracy. Chorwacja to jednak państwo prawie jednolite etnicznie.

Wewnętrzne migracje sprawiają, że największe chorwackie miasta (Zagrzeb, Split) się przeludniają, a prowincja, zwłaszcza dalmatyńskie wyspy, pustoszeją. Młodzi ludzie wyjeżdżają do miast na studia i w poszukiwaniu pracy, a do domów rodzinnych wracają tylko latem na wakacje. Przez większą część roku chorwackie wioski zieją pustką, zapełniając się latem turystami. Taką sytuację spowodowały pogarszające się ciągle warunki rolnicze w chorwackich wsiach i większe bezrobocie na prowincji, gdzie pracę można znaleźć tylko w sezonie.

W Chorwacji mieszkają także Polacy. Obecność Polaków na terenach byłej Jugosławii obserwuje się już od XIX w., kiedy to jeszcze w ramach monarchii austro-węgierskiej do Bośni i Chorwacji wyjeżdżali polscy lekarze, prawnicy, rolnicy i robotnicy. Dzieje tej migracji zakończyły się po II wojnie światowej, wtedy bowiem na mocy specjalnej ugody przesiedlono Polaków z ówczesnej Jugosławii na odzyskane ziemie Polski.

Stąd też np. w Bolesławcu na Śląsku znajduje się restauracja Prnjavor, której nazwa jest także nazwą bośniackiej miejscowości zamieszkiwanej do 1946 r. prawie w 100% przez Polaków. Najnowsza chorwacka Polonia to jednak osoby, które wyjeżdżały z Polski do byłej Jugosławii od lat 60. XX w., oraz turystki, które masowo zakochują się w tym kraju. Według szacunków ambasady polskiej w Zagrzebiu, w Chorwacji mieszka obecnie ok. 2000 osób polskiego pochodzenia, w tym ok. 200 Polaków. Pozostałe osoby to dzieci z mieszanych małżeństw polsko-chorwackich.

Religia
Katolicy stanowią w Chorwacji ok. 80% ogółu mieszkańców. Pozostałe 20% to prawosławni, muzułmanie, Żydzi, protestanci i in. Wśród Słowian południowych religia i Kościół są bardzo ważne – chyba nigdzie indziej we współczesnej Europie religia nie ma tak dużego wpływu na charakter grupy etnicznej i tak dużego znaczenia dla jej członków. W każdej miejscowości w Chorwacji znajduje się kościół katolicki, a wiele z tych świątyń jest zabytkami wysokiej klasy.

Mieszkańcy komunistycznej Jugosławii mieli chyba najwięcej problemów wyznaniowych spośród wszystkich krajów należących do bloku komunistycznego. Mimo że istniała tu nieco większa wolność polityczna i stosunkowo duża wolność słowa, a sytuacja ekonomiczna była lepsza, to jednak życie religijne było skrupulatnie kontrolowane, a społeczeństwo podlegało silnej ateizacji. Dopiero kres komunizmu i rozpad Jugosławii sprawiły, że rozpoczął się proces ponownej rekatolizacji. Obecnie zbitka „Chorwat-katolik” stała się już czymś bardzo naturalnym, co pośrednio związane jest także z przeżyciami ostatniej wojny toczonej z prawosławnymi Serbami.

Katolicyzm jest dla Chorwatów jednym z najważniejszych wyznaczników, który odróżnia ich od pozostałych narodów zamieszkujących do niedawna wspólne państwo – Jugosławię; przede wszystkim od Serbów (prawosławnych) i Muzułmanów. Należy pamiętać, że Muzułmanie pisani przez duże „M” stanowią odrębny naród; jeden z najmłodszych w Europie, który został formalnie uznany dopiero po rozpadzie byłej Jugosławii. Jego jedynym wyznacznikiem jest właśnie religia. Muzułmanie są jednym z trzech konstytucyjnych narodów Bośni i Hercegowiny.

Około 30 km na północ od Zagrzebia leży miejscowość Marija Bistrica, w której znajduje się największe sanktuarium maryjne w kraju, odwiedzane co roku przez tysiące pielgrzymów. W Chorwacji znajdują się też liczne inne pomniejsze sanktuaria, zazwyczaj poświęcone Matce Boskiej, którą Chorwaci darzą ogromną czcią. Poza granicami Chorwacji, na terenie Bośni i Hercegowiny, ale w regionie zamieszkanym w większości przez Chorwatów znajduje się słynne na cały świat miejsce pielgrzymkowe – Medjugorie (Međugorje), w którym do dzisiaj, wg świadków, objawia się Matka Boska. Dla wszystkich Chorwatów miejsce to jest bardzo ważnym elementem ich religijności. (…)