Czarnolas. Jak dziś wygląda ukochane miejsce Kochanowskiego?

Wieś Czarnolas znajduje się w województwie mazowieckim, około 45 km na wschód od Radomia, niedaleko Puław. To niewielka miejscowość, w której mieszka niespełna 500 osób. Jednak miejsce, gdzie żył i tworzył Jan Kochanowski, gdzie na świat przyszła i gdzie zmarła jego córka Orszulka, nadal istnieje. Może niedokładnie to miejsce, bo jak się domyślacie przez blisko 500 lat drewniany dwór nie miał szansy przetrwać w niezmienionym stanie, jednak cała posiadłość została zachowana.

Czarnolas - jak wygląda dziś ukochane miejsce Kochanowskiego?

Pośrodku pięknego parku wita nas biały dwór odtworzony na podobieństwo domu Kochanowskich. Nie jest to co prawda ten sam dom, który opisywał Kochanowski i w którym wcześniej mieszkali jego przodkowie, Kochanowscy herbu Korwin. Oryginalny dwór spłonął w XVIII wieku. Jednak fragmenty murów, które po nim pozostały, zostały wkomponowane w wybudowaną w XIX wieku na jego miejscu neogotycką kaplicę.

Biały dwór, który stanowi teraz centrum posiadłości, przesunięty jest o kilkadziesiąt metrów w stosunku do pierwotnego dworu Kochanowskich. To klasycystyczny parterowy dom z portykiem, czyli gankiem otoczonym arkadami. Portyk zwieńczony jest trójkątnym frontonem, na którym widnieje herb rodowy.

W dworku znajduje się Muzeum Jana Kochanowskiego. Informuje o tym zarówno napis na budynku, jak i wielki pomnik poety stojący przed dworem od 1980 roku (autorstwa Mieczysława Weltera). W sześciu salach domu w Czarnolesie oglądać można pamiątki po poecie. Do najcenniejszych zbiorów muzealnych należą żelazne drzwi z herbem Korwin, fotel kryty kurdybanem (bogato zdobiona skórą), fragment tympanonu z rodzinnej kaplicy Kochanowskich w Sycynie, pierwodruki dzieł poety, meble, obrazy o tematyce czarnoleskiej oraz niezwykła kolekcja gobelinów związanych z życiem i działalnością literacką Kochanowskiego.

Czarnolas - ogród z duszą

Jeśli jednak nie szukacie tylko historycznych informacji o Janie Kochanowskim, a pragniecie wczuć się w ducha tego miejsca, z całą pewnością większe wrażenie niż sam dwór zrobi na was otaczający domostwo park. To wyjątkowo urokliwe miejsce, które zaprojektowane zostało co prawda w XIX wieku, jednak czeski ogrodnik, który tworzeniem ogrodu się zajął, zadbał ze szczególną uwagą o to, żeby zachować historyczne drzewa i krzewy tego otoczenia.

Oczywiście, każdy wchodzący do parku, zaczyna szukać wzrokiem słynnej lipy czarnoleskiej… Niestety, nie przetrwała ona do naszych czasów, ale miejsce, w którym rosła, zostało uhonorowane potrójnie: po pierwsze kamiennym sarkofagiem upamiętniającym Orszulkę, zmarłą córeczkę poety, po drugie obeliskiem (ku pamięci bratanka Jana Kochanowskiego Piotra), a po trzecie – wielkim głazem (który ponoć leży tam "od zawsze"), a który każdemu, kto na nim przysiądzie, daje natchnienie poetyckie. Co ciekawe, głaz ten ma kształt lekko spłaszczony, co sprawia, że przypomina wielką ławę. Do miejsca po słynnej lipie prowadzi lipowa aleja, która późną wiosną daje cudowne doznania zapachowe, a latem i jesienią przyjemnie zacienia trasę spaceru.

Zachodnia część ogrodu to głównie drzewa i krzewy owocowe, dzięki którym nie czujemy się w czarnoleskim parku jak w ogrodzie dendrologicznym, tylko jak w wiejskiej posiadłości, typowej dla tej części Mazowsza.

Czytaj także: Księżycowy krajobraz pośrodku Polski. "Tak musi wyglądać obce ciało niebieskie, kiedy zaczynają na nim działać ludzie"

Miejscem zasługującym na szczególną uwagę jest wspomniana już wcześniej neogoctycka kaplica w parku. To właśnie jej mury kryją fragmenty oryginalnego dworu Kochanowskich, bowiem Teresa Jabłonowska, żona późniejszego właściciela posiadłości zleciła zachowanie fundamentów i ruin starego domostwa poety i wkomponowanie ich w bryłę kaplicy. W kaplicy znajdują się grobowce Jabłonowskich i Lubomirskich z XIX w., a w pozostałej części wnętrz zaaranżowane zostały sceny z życia dworu z udziałem Jana Kochanowskiego – przede wszystkim scena z 1564 r. z zamku królewskiego na Wawelu, w której Jan Kochanowski wręcza egzemplarz "Satyra" królowi Zygmuntowi Augustowi.

Wstęp do Czarnolasu

Wstęp do zielonej części posiadłości w Czarnolesie, czyli do parku i ogrodu jest bezpłatny i można tam przebywać codziennie od świtu do zmierzchu.

Płatne jest natomiast zwiedzanie ekspozycji w dworku, która dostępna jest we wszystkie dni tygodnia poza poniedziałkami. Ceny biletów od 10 zł (ulgowy bez przewodnika) do 19 zł (normalny z przewodnikiem).

Czarnolas - jak dojechać?

Dotarcie do Czarnolasu bez samochodu nie jest proste. Jeśli poruszamy się autem, aby dotrzeć do posiadłości trzeba z trasy S12 biegnącej między miejscowościami Zwoleń i Puławy w połowie drogi odbić na północ. Można też, jadąc trasą 79 Zwoleń – Kozienice skręcić na wschód.

Utwory Kochanowskiego, które powstały w Czarnolesie:

"Pieśń świętojańska o Sobótce",

"Odprawa posłów greckich",

"Treny",

"Psałterz" - tłumaczenia

fraszki "Na dom w Czarnolesie", "Na lipę".