Europejskie kondominia - tu rządzi wielu
Na przestrzeni wieków możemy znaleźć wiele przykładów sytuacji, w których jakiś obszar był zarządzany przez kilku władców czy państw. Najbliższe nam to Wolne Miasto Gdańsk (gdzie wspólny zarząd Polska prowadziła z Niemcami) czy Inflanty (współposiadanie przez Koronę Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie). Dokładnie 97 lat temu, po 7 latach kondominium Danii i Norwegii nad Spitsbergenem, stał się on formalnie terytorium kraju ze stolicą w Oslo. Przyjrzyjmy się współczesnym obszarom Europy, na których obowiązuje wielowładza.
Na przestrzeni wieków możemy znaleźć wiele przykładów sytuacji, w których jakiś obszar był zarządzany przez kilku władców czy państw. Najbliższe nam to Wolne Miasto Gdańsk (gdzie wspólny zarząd Polska prowadziła z Niemcami) czy Inflanty (współposiadanie przez Koronę Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie). Dokładnie 97 lat temu, po 7 latach kondominium Danii i Norwegii nad Spitsbergenem, stał się on formalnie terytorium kraju ze stolicą w Oslo. Zgodnie z definicją słownika języka polskiego PWN, _ kondominium _ to " 1. wspólne rządy dwóch lub kilku państw nad jakimś krajem; współpanowanie, condominium; 2. terytorium znajdujące się pod wspólną władzą dwu lub kilku państw". Przyjrzyjmy się współczesnym obszarom Europy, na których obowiązuje wielowładza.
udm/ik/wg
Campione d'Italia, Włochy/Szwajcaria
Choć Campione d'Italia to włoska miejscowość i gmina przynależąca do regionu Lombardia i prowincji Como, znajduje się na terytorium szwajcarskiego *kantonu Ticino. Jest to eksklawa, którą od reszty *Włoch oddzielają szwajcarskie wody jeziora Lugano i góry. Ta nietypowa sytuacja zrodziła się w 1798 roku - mieszkańcy Campione zdecydowali wówczas, ze chcą pozostać częścią Lombardii. Po 73 latach region ten stał się częścią Włoch. Benito Mussolini, aby podkreślić "włoskość" Campione, nakazał do nazwy dodać człon d'Italia. Współcześnie miejscowość jest zintegrowana administracyjnie ze Szwajcarią, funkcjonuje tam ich waluta, mieszkańcy obsługiwani są przez szwajcarskiego dostawcę usług telekomunikacyjnych. Natomiast korzystając z tego, że obowiązuje tu wciąż prawo sprzed II wojny światowej, a to dotyczące hazardu jest mniej restrykcyjne niż we Włoszech i w Szwajcarii, zorganizowano w miasteczku znane kasyno (Casino di Campione).
Jezioro Bodeńskie, Austria/Niemcy/Szwajcaria
Jezioro Bodeńskie, jedno z najpiękniejszych w Europie, położone jest w samym sercu Alp. *Największym urokiem tej okolicy są krajobrazy - malownicze szczyty, zielone doliny oraz błękitna woda. To wszystko sprawia, że okolice jeziora są wymarzonym miejscem do wypoczynku. Ma ono jeszcze jedną cechę - łączy *Niemcy, Austrię i Szwajcarię, gdyż leży na styku tych państw. Jednak na samym akwenie nie zostały formalnie wyznaczone granice, co jest ewenementem na skalę europejską. Szwajcaria uważa, że granica biegnie przez środek jeziora, Niemcy wygłaszają niejednoznaczne opinie, natomiast według Austriaków teren całego akwenu stanowi kondominium. Problem narasta, gdyż mimo ustalenia odrębnych przepisów dotyczących transportu i rybołówstwa, wiele kwestii wciąż pozostaje niewyjaśnionych.
Wyspa Faisans, Francja/Hiszpania
Pokój pirenejski, zawarty 7 listopada 1659 roku na Faisans, zakończył trwającą 24 lata wojnę na pograniczu francusko-hiszpańskim. To właśnie wtedy ta mała wyspa, licząca zaledwie 6 820 m kw. powierzchni, położona na Bidasoa, rzece granicznej między Hiszpanią a Francją, stała się najmniejszym kondominium na świecie. Od tamtego czasu, kraje te naprzemiennie sprawują zwierzchność nad wyspą - zmieniają się co 6 miesięcy. Po stronie hiszpańskiej administrowaniem Faisans zajmują się władze miasteczka Irun, a po francuskiej - Hendaye. Niestety na teren wyspy nie są wpuszczani turyści.
Dystrykt Brczko, Federacja Bośni i Hercegowiny/Republika Serbska
Bośnia i Hercegowina to państwo federacyjne, składające się z dwóch autonomicznych jednostek administracyjnych: Federacji Bośni i Hercegowiny, ze stolicą w Sarajewie oraz Republiki Serbskiej (nie mylić z Republiką Serbii), której stołecznym miastem jest Banja Luka. Patrząc na mapę kraju, w północno-wschodniej części nad rzeką Sawą, zobaczymy zajmujący obszar 493 km kw. Dystrykt Brczko. Okazuje się, że ten teren jest formalnie częścią wspólną dwóch wspomnianych jednostek. Został on ustanowiony w 1999 roku, w następstwie postanowień Układu w Dayton, kończącego wojnę domową (1992-95). W 49 proc. składa się z terenów, które należały do Republiki Serbskiej, a w 51 proc. - Federacji BiH. Dystrykt do 2012 roku był pod nadzorem międzynarodowym, opiekę sprawował nad nim Wysoki Przedstawiciel dla Bośni i Hercegowiny. Jego funkcja została jednak zawieszona, zgodnie z postanowieniami Rady Wprowadzania Pokoju, ustanowionej traktatem pokojowym z Dayton. Przyjęto również na terenie Dystryktu Brczko prawo
obowiązujące w Federacji Bośni i Hercegowiny, natomiast najważniejsze sprawy są rozsądzane na szczeblu centralnym.
Mozela, Sure, Our - Niemcy/Luksemburg
Mająca swoje źródła w Wogezach, Mozela to mierząca 545 km długości malownicza rzeka, przepływająca przez Francję, Luksemburg i Niemcy. U zbiegu granic tych trzech państw znajduje się wioska Schengen, której symboliczne położenie zdecydowało o jej wyborze na miejsce podpisania traktatu, znoszącego kontrolę na granicach w Unii Europejskiej. Rzeka jest ważnym szlakiem żeglugowym, prowadzącym m.in. do Zagłębia Ruhry i portów Morza Północnego. To także jedyny śródlądowy szlak wodny Luksemburga. Na odcinku ok. 36 km, poczynając od miejscowości Apache na południu, a w okolicy miejscowości Oberbillig w Niemczech i Wasserbiling w Luksemburgu kończąc, jest granicą między tymi dwoma krajami. Ze względu na duże znaczenie transportowe - rzeka ma obecnie status europejskiej drogi morskiej klasy Vb - od 1816 roku Mozela na całej długości granicy niemiecko-luksemburskiej stanowi kondominium. Kraje te mają także współzarząd nad fragmentami dwóch innych rzek, prze które przebiega ich granica: nad końcowymi 50 km
biegu Sure, uchodzącej do Mozeli i końcowym odcinkiem Our, będącej dopływem Sure.
Wyspa Hans, Dania/Kanada
Hans to bezludna wyspa leżąca na wodach cieśniny Naresa, pomiędzy Wyspą Ellesmere'a a Grenlandią - ok. 11 mil zarówno od wybrzeży Kanady, jak i Danii. Prawo międzynarodowe mówi, że wszystkie kraje mają prawo do ubiegania się o obszar położony w obrębie 12 mil od ich brzegu. To doprowadziło do konfliktu. Co prawda Liga Narodów zadecydowała w latach 30. XX w., że wyspa jest terytorium duńskim, jednak organizacja ta rozpadła się w 1946 r., a podjęte przez nią decyzje uznano za niewiążące. Od 1973 r. do tego niewielkiego skrawka ziemi, o pow. 1,3 km kw., znów roszczą sobie prawa Dania i Kanada. Od ponad trzech dekad prowadzą dwustronne rozmowy, których celem jest uzgodnienie nowych granic w tym rejonie. Wyspa sama w sobie ma znikome znaczenie, jednak jej położenie pośrodku cieśniny Naresa sprawia, iż można na niej kontrolować ruch morski na tym obszarze. Najważniejszym powodem sporu jest fakt, że może on stać się precedensem dotyczącym własności lądów i wód w Arktyce. Dowiedz się więcej o konflikcie o wyspę Hans
