Religia

W IX w. powstało pierwsze biskupstwo w Ninie, gdzie dzisiaj można zobaczyć ogromny pomnik Grgura Ninskiego (jego mniejsza kopia znajduje się w Splicie), pierwszego chorwackiego biskupa, który walczył o utrzymanie niezależności chorwackiego arcybiskupstwa. Mimo że Chorwacja długo pozostawała pod różnymi obcymi wpływami, zawsze podlegała Rzymowi.

Również po Wielkiej Schizmie w 1054 r. tereny należące do dzisiejszej Chorwacji nadal podlegały wpływom kościoła łacińskiego. Warto jednak pamiętać, że to na terenie Chorwacji, ściślej na niektórych wyspach Dalmacji, do początku XX w. zachował się słowiański obrządek religii katolickiej zapisywany głagolicą.

Wśród Słowian Południowych religia i kościół są bardzo ważnym czynnikiem, nigdzie indziej we współczesnej Europie religia nie ma tak dużego wpływu na charakter grupy etnicznej i tak dużego dla niej znaczenia. W Chorwacji dominuje katolicyzm. Po załamaniu ateistycznej, komunistycznej Jugosławii nastąpił okres odnowienia uczuć religijnych wśród Chorwatów. Obecnie zbitka słów „Chorwat-katolik” stała się już czymś bardzo popularnym i naturalnym. Chorwaci bardzo często w rozmowach z cudzoziemcami podkreślają swoją religijną przynależność. Papież Jan Paweł II jest dla Chorwatów ogromnym autorytetem, darzą go miłością i szacunkiem, chociażby z tego powodu, że jako pierwszy na świecie po rozpadzie byłej Jugosławii przyznał Chorwatom prawo do niezawisłości i walki o wolność.

Katolicyzm jest dla Chorwatów jednym z najważniejszych elementów, który odróżnia ich od innych narodów zamieszkujących do niedawna wspólne państwo, zwane Jugosławią – przede wszystkim od prawosławnych Serbów i Muzułmanów wyznających islam. Należy pamiętać, że Muzułmanie pisani przez duże „M” stanowią odrębny naród, jeden z najmłodszych w Europie, który został formalnie uznany dopiero po rozpadzie byłej Jugosławii. Jego jedynym wyznacznikiem jest właśnie religia. Muzułmanie, obok Serbów i Chorwatów, są jednym z trzech konstytucyjnych narodów Bośni i Hercegowiny.

Za czasów komunistycznej Jugosławii mieszkańcy tego państwa mieli chyba najwięcej problemów wyznaniowych, biorąc pod uwagę wszystkie państwa bloku komunistycznego. Mimo że panowała tam nieco większa wolność polityczna, wolność słowa a sytuacja ekonomiczna była łatwiejsza, to jednak pod względem religijnym panowała tam bardzo ostra kontrola i społeczeństwo podlegało silnej ateizacji, (bardziej niż np. w Polsce).

Ponieważ komunistyczną Jugosławię zamieszkiwali przedstawiciele trzech religii o największej liczbie wyznawców (katolicyzmu, prawosławia i islamu oraz wielu innych wyznań), trudno było ustalić jedno dominujące wyznanie. W komunistycznej Jugosławii obowiązywał ateizm, wszelkie przejawy wiary były zabronione, nielegalne i karane utratą pracy, zagrażały też wysokiej pozycji społecznej. Dlatego pokolenie Chorwatów urodzonych w Jugosławii nie było ochrzczone, kościoły w niedziele świeciły pustkami (szczególnie w miastach), a Boże Narodzenie było dniem roboczym. Dopiero kres komunizmu i rozpad Jugosławii sprawiły, że kościół katolicki odzyskał swoją pozycję i stał się ponownie nieodłącznym czynnikiem narodo- i kulturotwórczym w Republice Chorwacji.

Około 30 km na północ od Zagrzebia znajduje się miejscowość Marija Bistrica z największym Sanktuarium Maryjnym w Chorwacji, odwiedzanym co roku przez tysiące pielgrzymów. Chorwaci chętnie przyrównują to sanktuarium, jego rolę w społeczeństwie, znaczenie religijne i symboliczne do polskiej Częstochowy. Oprócz Mariji Bistrici w Chorwacji istnieje wiele innych mniejszych sanktuariów poświęconych głównie Matce Boskiej, która cieszy się wśród Chorwatów ogromną czcią.

Poza granicami Chorwacji, na terenie Bośni i Hercegowiny (ale w regionie zamieszkanym w większości przez Chorwatów), znajduje się słynny na całym świecie cel pielgrzymek – Međugorje, w którym do dzisiaj, według świadków, objawia się Matka Boska. Dla wszystkich Chorwatów miejsce to stanowi bardzo ważny element ich religijności.

Katolicy stanowią około 80% ogółu mieszkańców i dane te pokrywają się mniej więcej z danymi o narodowościach zamieszkujących Chorwację. Pozostałe 20% stanowią wyznawcy prawosławia, muzułmanie, żydzi, protestanci i przedstawiciele innych religii. W każdej miejscowości znajduje się kościół katolicki, a wiele z nich jest zabytkami wysokiej klasy. Warto jednak wspomnieć o innych ciekawych zabytkach architektonicznych związanych z pozostałymi religiami wyznawanymi na terenie Chorwacji. W centrum Zagrzebia, na Cvjetnym Trgu, znajduje się piękna cerkiew prawosławna, a w Nowym Zagrzebiu warto zobaczyć meczet. Jest to budowla z lat 70. XX w. Do meczetu przylega centrum kultury bośniackiej i islamskiej, w którym organizowane są wykłady i spotkania religijne. Znajduje tam się dobrze zaopatrzona księgarnia, a w kawiarni można napić się świetnej kawy. Meczet słynie głównie z tego, że jako jeden z niewielu tego typu obiektów w Europie ma okna w suficie.

W XIII w. pojawiła się na Bałkanach sekta (kościół) bogomiłów, którzy zwani byli również patarenami. Ten ruch religijny zrodził się w Bułgarii, ale największą popularność zdobył w Bośni, a jego wpływy widoczne są także w Dalmacji. Po bogomiłach nie zachowały się żadne budowle, gdyż nie stawiali oni kościołów. Mieszkali w gminach przypominających klasztory, lecz bez podziału na gminy męskie i żeńskie. Na czele stał tzw. wielki dziad.

Bogomiłowie wyznawali wspólnotę majątkową, byli wegetarianami, żyli w ascezie i wierzyli w istnienie Boga i Szatana – dwóch przeciwstawnych sił. Pozostały po nich do dzisiaj tylko stećki, czyli kamienne nagrobki z symbolami charakterystycznymi dla tego kościoła. Najczęściej pojawiające się motywy ryte na bogomilskich stećkach to lilia, postaci ludzi i zwierząt oraz ornamenty roślinne. Największe skupisko tych nagrobków znajduje się przy drodze biegnącej z Sinja do Imotski, koło miejscowości Cista Provo w Dalmacji. Warto zwrócić uwagę na to, że droga ta została założona jeszcze za czasów rzymskich, o czym świadczą widoczne w niektórych miejscach głębokie rowki – ślady po kołach rzymskich wozów. Stećki widać z drogi, a w pobliżu znajduje się także kilka otwartych studni, które są pozostałością po średniowiecznej osadzie. Przypuszcza się, że na tym miejscu znajdował się cmentarz bogomiłów. Kres istnieniu bogomiłów spowodowała działalność dominikanów i franciszkanów, którzy zakładali na tych terenach swoje
klasztory już od XIII w. Franciszkanie są dzisiaj najliczniej reprezentowanym zgromadzeniem duchownym w Chorwacji.

_ Źródło: Bezdroża _