Wielkanocne zwyczaje i tradycje. Pogrzeb żuru, odwiedziny Siudej Baby, turlanie jajek
Zanim usiądziemy przy świątecznym stole i zjemy wspólnie śniadanie, przypomnijmy bardziej i mniej znane zwyczaje oraz tradycje. Niektóre z nich mogą naprawdę zaskoczyć.
Święcenie palemek w Niedzielę Palmową, ozdabianie jajek, chodzenie z symbolicznym koszyczkiem do kościoła w Wielką Sobotę, uczestniczenie w rezurekcji w Wielkanoc czy oblewanie się wodą w Poniedziałek Wielkanocny to jedne z najważniejszych świątecznych "obowiązków". Jakie inne zwyczaje warto jeszcze znać?
Zwyczaje wielkanocne w Polsce kiedyś i dziś
A kto pamięta tak zwany pogrzeb żuru? Żur to dawna zupa postna. W przeciwieństwie do obecnej wersji, nie zawierała mięsa i była często spożywana w czasie Wielkiego Postu. Wraz z jego zakończeniem wylewano zupę z garnków na znak radości z nadejścia świąt i możliwości skosztowania znacznie smaczniejszych potraw. Z podobnego powodu wieszano też na drzewie śledzie, które wkrótce miały zostać wyparte przez długo wyczekiwane mięso.
W niektórych regionach Polski popularnością cieszyło się także palenie bądź topienie "Judasza". Chcąc symbolicznie potępić zachowanie zdrajcy, przygotowywano kukłę przedstawiającą złego ucznia Jezusa. Następnie ją wieszano, wleczono po ulicach i bito tym, co było pod ręką.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Do dziś przetrwał za to zwyczaj chodzenia do kościoła ze święconką. Zawartość koszyczka nie jest oczywiście przypadkowa. Baranek symbolizuje Jezusa, mięso – koniec postu, jajo – narodziny, masło – zamożność, chrzan – gorycz męki, a woda – życie.
Czytaj także: Hity na Wielkanoc 2024. Tam wybierają się Polacy
Co ciekawe, obmycie twarzy w wodzie, w której gotowały się jajka na święconkę, ma gwarantować ponoć zniknięcie piegów oraz niedoskonałości skóry. W Wielki Piątek natomiast lepiej nie przeglądać się w lustrze, lecz je zasłonić i tym samym wyrzec się wszelkiej próżności.
Pozbycie się złych duchów, smutku i chorób mają zaś zapewniać wiosenne porządki, które potrafią nieraz przyprawić o prawdziwy zawrót głowy. Poświęcona w Wielką Sobotę woda ma z kolei odpędzać wszelkie zło, a poświęcony ogień zapewnić wiernym bezpieczeństwo.
W Poniedziałek Wielkanocny nie tylko śmigus-dyngus
Lany poniedziałek nierozłącznie kojarzy się z oblewaniem wodą. Tradycja przetrwała do naszych czasów, ale w skromniejszej wersji niż za dawnych lat. Początkowo oblewano przede wszystkim atrakcyjne dziewczęta, które mogły się "wykupić", obdarowując młodzieńców pisanką. Obecnie w zabawach może uczestniczyć każdy niezależnie od wieku czy płci. Współcześnie rzadko też kojarzymy polewanie wodą z oczyszczaniem się po zimie z chorób i złych mocy. Traktujemy je po prostu jako niecodzienną formę rozrywki, która jednak nie każdemu przypada do gustu.
Jeszcze inaczej Poniedziałek Wielkanocny obchodzi się w okolicach wsi Limanowa, w Beskidzie Wyspowym. Mieszkańców odwiedzają wtedy tak zwane śmiguśne słomioki. Młodzi panowie, przebrani za maszkary, oplatają ręce i nogi słomą. Mają także słomiane kamizelki i twarze zasłonięte maskami. Stukają kijami do domów, wydają głośne dźwięki i szukają panien na wydaniu, które następnie oblewają wodą. Do specjalnego kosza zbierają również dary od gospodarzy. Co ważne, ich wizyta jest mile widziana, ponieważ kojarzy się z nadejściem wiosny.
Mieszkańców okolic Krakowa odwiedza z kolei tak zwana Siuda Baba. Przebiera się za nią kawaler. Brudne ubrania, korale z ziemniaków lub kasztanów, ręce i twarz umazane sadzą - to jej znaki rozpoznawcze. Siuda Baba przybywa wraz z Cyganem i orszakiem krakowiaków. Wspólnie szukają panien. Młode dziewczyny muszą natomiast ofiarować datek i pozwolić się poczernić, jeśli chcą wyjść szybko za mąż. Kto wie, ile szczęśliwych par udało się stworzyć właśnie dzięki tego typu zwyczajom…
Wielkanocne zwyczaje i tradycje w wybranych krajach europejskich
Choć polskie tradycje i zwyczaje są wyjątkowe oraz najbliższe naszemu sercu, to warto z ciekawości poznać także zagraniczne obrzędy.
I tak oto Brytyjczycy świętują od Wielkiego Piątku do Poniedziałku Wielkanocnego. Bohaterem świątecznych zabaw jest jajko. Popularnością cieszą się zawody w turlaniu jajek polegające na jak najszybszym doturlaniu do mety jajka z nietkniętą skorupką. Równie ciekawe jest szukanie czekoladowych jajek ukrytych wcześniej w domowych zakamarkach czy w ogrodzie.
Włosi z kolei w Niedzielę Wielkanocną zajadą się symbolicznym barankiem, a także świąteczną babką - palomą - nadziewaną migdałami i kawałkami czekolady oraz przypominającą kształtem lecącego gołębia.
W Szwecji natomiast dziewczynki przebrane za wiedźmy, symbolizujące baby wielkanocne, stukają do drzwi sąsiadów i proszą o słodycze lub drobne pieniądze. Na powitanie krzyczą głośno: "Wesołej Wielkanocy!".
