Wielkanocne zwyczaje i tradycje. Pogrzeb żuru, odwiedziny Siudej Baby, turlanie jajek
Zanim usiądziemy przy świątecznym stole i zjemy wspólnie śniadanie, przypomnijmy bardziej i mniej znane zwyczaje oraz tradycje. Niektóre z nich mogą naprawdę zaskoczyć.
Święcenie palemek w Niedzielę Palmową, ozdabianie jajek, chodzenie z symbolicznym koszyczkiem do kościoła w Wielką Sobotę, uczestniczenie w rezurekcji w Wielkanoc czy oblewanie się wodą w Poniedziałek Wielkanocny to jedne z najważniejszych świątecznych "obowiązków". Jakie inne zwyczaje warto jeszcze znać?
Zwyczaje wielkanocne w Polsce kiedyś i dziś
A kto pamięta tak zwany pogrzeb żuru? Żur to dawna zupa postna. W przeciwieństwie do obecnej wersji, nie zawierała mięsa i była często spożywana w czasie Wielkiego Postu. Wraz z jego zakończeniem wylewano zupę z garnków na znak radości z nadejścia świąt i możliwości skosztowania znacznie smaczniejszych potraw. Z podobnego powodu wieszano też na drzewie śledzie, które wkrótce miały zostać wyparte przez długo wyczekiwane mięso.
W niektórych regionach Polski popularnością cieszyło się także palenie bądź topienie "Judasza". Chcąc symbolicznie potępić zachowanie zdrajcy, przygotowywano kukłę przedstawiającą złego ucznia Jezusa. Następnie ją wieszano, wleczono po ulicach i bito tym, co było pod ręką.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Idealne miejsce w Polsce na urlop o każdej porze roku
Do dziś przetrwał za to zwyczaj chodzenia do kościoła ze święconką. Zawartość koszyczka nie jest oczywiście przypadkowa. Baranek symbolizuje Jezusa, mięso – koniec postu, jajo – narodziny, masło – zamożność, chrzan – gorycz męki, a woda – życie.
Czytaj także: Hity na Wielkanoc 2024. Tam wybierają się Polacy
Co ciekawe, obmycie twarzy w wodzie, w której gotowały się jajka na święconkę, ma gwarantować ponoć zniknięcie piegów oraz niedoskonałości skóry. W Wielki Piątek natomiast lepiej nie przeglądać się w lustrze, lecz je zasłonić i tym samym wyrzec się wszelkiej próżności.
Pozbycie się złych duchów, smutku i chorób mają zaś zapewniać wiosenne porządki, które potrafią nieraz przyprawić o prawdziwy zawrót głowy. Poświęcona w Wielką Sobotę woda ma z kolei odpędzać wszelkie zło, a poświęcony ogień zapewnić wiernym bezpieczeństwo.
W Poniedziałek Wielkanocny nie tylko śmigus-dyngus
Lany poniedziałek nierozłącznie kojarzy się z oblewaniem wodą. Tradycja przetrwała do naszych czasów, ale w skromniejszej wersji niż za dawnych lat. Początkowo oblewano przede wszystkim atrakcyjne dziewczęta, które mogły się "wykupić", obdarowując młodzieńców pisanką. Obecnie w zabawach może uczestniczyć każdy niezależnie od wieku czy płci. Współcześnie rzadko też kojarzymy polewanie wodą z oczyszczaniem się po zimie z chorób i złych mocy. Traktujemy je po prostu jako niecodzienną formę rozrywki, która jednak nie każdemu przypada do gustu.
Jeszcze inaczej Poniedziałek Wielkanocny obchodzi się w okolicach wsi Limanowa, w Beskidzie Wyspowym. Mieszkańców odwiedzają wtedy tak zwane śmiguśne słomioki. Młodzi panowie, przebrani za maszkary, oplatają ręce i nogi słomą. Mają także słomiane kamizelki i twarze zasłonięte maskami. Stukają kijami do domów, wydają głośne dźwięki i szukają panien na wydaniu, które następnie oblewają wodą. Do specjalnego kosza zbierają również dary od gospodarzy. Co ważne, ich wizyta jest mile widziana, ponieważ kojarzy się z nadejściem wiosny.
Adobe Stock Mieszkańców okolic Krakowa odwiedza z kolei tak zwana Siuda Baba. Przebiera się za nią kawaler. Brudne ubrania, korale z ziemniaków lub kasztanów, ręce i twarz umazane sadzą - to jej znaki rozpoznawcze. Siuda Baba przybywa wraz z Cyganem i orszakiem krakowiaków. Wspólnie szukają panien. Młode dziewczyny muszą natomiast ofiarować datek i pozwolić się poczernić, jeśli chcą wyjść szybko za mąż. Kto wie, ile szczęśliwych par udało się stworzyć właśnie dzięki tego typu zwyczajom…
Wielkanocne zwyczaje i tradycje w wybranych krajach europejskich
Choć polskie tradycje i zwyczaje są wyjątkowe oraz najbliższe naszemu sercu, to warto z ciekawości poznać także zagraniczne obrzędy.
I tak oto Brytyjczycy świętują od Wielkiego Piątku do Poniedziałku Wielkanocnego. Bohaterem świątecznych zabaw jest jajko. Popularnością cieszą się zawody w turlaniu jajek polegające na jak najszybszym doturlaniu do mety jajka z nietkniętą skorupką. Równie ciekawe jest szukanie czekoladowych jajek ukrytych wcześniej w domowych zakamarkach czy w ogrodzie.
Włosi z kolei w Niedzielę Wielkanocną zajadą się symbolicznym barankiem, a także świąteczną babką - palomą - nadziewaną migdałami i kawałkami czekolady oraz przypominającą kształtem lecącego gołębia.
W Szwecji natomiast dziewczynki przebrane za wiedźmy, symbolizujące baby wielkanocne, stukają do drzwi sąsiadów i proszą o słodycze lub drobne pieniądze. Na powitanie krzyczą głośno: "Wesołej Wielkanocy!".