Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Jaka jest historia słynnego pomnika?
Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie to jedno z najważniejszych miejsc pamięci poświęconych poległym bohaterom naszej ojczyzny. Pomnik - odsłonięty 2 listopada 1925 roku pod kolumnadą Pałacu Saskiego - stanowi obowiązkowy punkt podczas wycieczki do stolicy. Przypominamy najważniejsze informacje o jego historii.
Idea budowania grobów nieznanych żołnierzy w Europie została zainicjowana przez francuskiego działacza i prezesa patriotycznych towarzystw Fryderyka Simona, który podczas I wojny światowej stracił trzech synów i nigdy nie poznał ich miejsca pochówku. W 1920 roku w Paryżu i Londynie odbyły się uroczystości złożenia bezimiennych ciał ekshumowanych z pól bitew.
Tradycja upamiętniania bohaterów narodowych dotarła także do Polski. Rozmowy na ten temat zaczęły się już w 1921 roku. Pierwszy pomnik-płytę odsłonięto 22 marca 1925 roku w Łodzi. Najsłynniejszy i najbardziej okazały jest natomiast Grób Nieznanego Żołnierza w Warszawie znajdujący się przy placu marsz. Józefa Piłsudskiego.
Historia budowy Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie
Co ciekawe, obecna lokalizacja pomnika nie była jedyną, jaką brano pod uwagę. Komitet Uczczenia Poległych 1914-1921 opowiadał się za opcją zbudowania pomnika-kapliczki w katedrze św. Jana. Stowarzyszenie Polski Żałobny Krzyż przedstawiło zaś projekt na placu niedaleko Parku Skaryszewskiego. Oba pomysły nie spotkały się jednak z dużym uznaniem społeczeństwa, dlatego zaczęto myśleć o czymś innym.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
W 1923 roku ówczesny prezydent kraju Stanisław Wojciechowski powołał Tymczasowy Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika Nieznanego Żołnierza. Jego prace szły jednak bardzo powoli.
Nieoczekiwane zdarzenie sprawiło, że symboliczny grób znalazł w końcu dobrą lokalizację. 2 grudnia 1924 roku pod pomnik księcia Józefa Poniatowskiego - stojący wówczas przy Placu Saskim (dzisiejszy plac marsz. Józefa Piłsudskiego) - podjechała ciężarówka ze zdeterminowanymi ludźmi, którzy znieśli z niej płytę z napisem "Nieznanemu Żołnierzowi, poległemu za Ojczyznę".
Akcja odbiła się w społeczeństwie szerokim echem. Zastanawiano się, kto jest jej fundatorem. Z czasem okazało się, że stoi za tym Zjednoczenie Polskich Stowarzyszeń Rzeczypospolitej. Wkrótce postanowiono, że pomnik powstanie w środkowej części kolumnady Pałacu Saskiego, a jego twórcą zostanie rzeźbiarz Stanisław Ostrowski. To rozwiązanie było też dużo tańsze niż budowanie pomnika całkowicie od podstaw. Po potwierdzeniu lokalizacji rozpoczęto konkretne działania na rzecz budowy ważnego dla Polaków obiektu.
"Wybór" szczątków i uroczyste odsłonięcie Grobu Nieznanego Żołnierza
Jak czytamy na stronie Instytutu Pamięci Narodowej (IPN), władze wojskowe zaproponowały 15 miejsc bitew z czasów wojen 1918-1921. Następnie drogą losowania wyłoniono jedno, z którego ekshumowano ciało polskiego bohatera. Los wyciągnięty przez ogniomistrza Józefa Buczkowskiego wskazał miejsce spoczynku młodych obrońców Lwowa.
Bezimienny grób wybrała natomiast polska Ormianka Jadwiga Zarugiewiczowa – matka 19-letniego Konstantego, który poległ 17 sierpnia 1920 roku w bitwie pod Zadwórzem zwanej "polskimi Termopilami". Przypuszcza się, że wybranym, nieznanym żołnierzem był około 14-letni ochotnik.
Uroczyste złożenie trumny w Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie odbyło się 2 listopada 1925 roku. W obrzędach uczestniczyły tłumy Polaków, a wśród nich prezydent Stanisław Wojciechowski. Oddano 21 salw armatnich i zorganizowano paradę wojskową. Na matowej płycie nagrobnej wyryto zaś słowa "Tu leży żołnierz polski poległy za ojczyznę".
Trudne dzieje Grobu Nieznanego Żołnierza podczas II wojny światowej
W czasie niemieckiej okupacji Grób Nieznanego Żołnierza nabierał dla Polaków jeszcze większego znaczenia. Z narażeniem życia składali na nim kwiaty i oddawali mu cześć. Od 1942 roku Ogród Saski znajdował się na terenie nur für Deutsche (tylko dla Niemców), a podczas powstania warszawskiego w 1944 roku Plac Saski z Grobem Nieznanego Żołnierza pozostawał w rękach hitlerowców.
28 grudnia 1944 roku Niemcy wysadzili w powietrze Pałac Saski. Budynek runął, ale kolumnada nad grobem częściowo ocalała. Kolejnego dnia ponowiono wysadzanie, w wyniku którego płyta nagrobna została przysypana gruzem. Ocalały jednak fragmenty arkad. Wkrótce po zakończeniu wojny podjęto decyzję o odbudowie symbolu polskich patriotów. Na przestrzeni lat zmieniał też swój wystrój i został wzbogacony o dodatkowe tablice upamiętniające bohaterów różnych walk.
Współczesne znaczenie Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie
Mimo upływu lat Grób Nieznanego Żołnierza nadal pozostaje w sercu Polaków zainteresowanych historią. Cyklicznie odbywają się przy nim uroczyste obchody świąt państwowych, np. Narodowego Święta Konstytucji Trzeciego Maja czy Narodowego Święta Niepodległości 11 listopada.
Co ciekawe, protokół dyplomatyczny nakazuje zagranicznym delegacjom przybywającym do Polski złożenie hołdu przed Grobem Nieznanego Żołnierza. To dodatkowo podkreśla jego znaczenie.
Na co dzień wielu turystów i mieszkańców zmierza do słynnego miejsca pamięci, przy którym całodobową wartę honorową pełnią przedstawiciele wojska polskiego.
