Lista światowego dziedzictwa UNESCO

Lista światowego dziedzictwa UNESCO jest wykazem obiektów o szczególnym znaczeniu dla dziedzictwa kultury i środowiska naturalnego.

Co to jest UNESCO?

UNESCO, czyli United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, to instytucja należąca do Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ). Jej głównym zadaniem jest wspieranie współpracy państw członkowskich ONZ w dziedzinie kultury, sztuki i nauki.

UNESCO odpowiada za uchwalanie konwencji regulujących kwestie związane z wymienionymi obszarami. Za oficjalną datę powstania organizacji uznaje się 16 listopada 1945. Konstytucję UNESCO podpisano w Londynie.

Od 1997 roku UNESCO przyznaje World Press Freedom Prize, tj. prestiżową nagrodę wolności prasy. Instytucja bardzo mocno wspiera idee wolnościowe. Obecnie zrzesza 193 państwa. Wystąpiły z niej ostatnio Izrael i Stany Zjednoczone.

Sekretarzem generalnym Polskiego Komitetu ds. UNESCO jest Sławomir Ratajski, zaś funkcję przewodniczącego obejmuje Jacek Purchla.

W jakim celu utworzono listę światowego dziedzictwa UNESCO?

Lista światowego dziedzictwa UNESCO (World Heritage List) powstała, by chronić spuściznę kulturową i naturalną całego globu. Listę otwarto na mocy konwencji przyjętej w 1972 roku i wprowadzonej w życie w roku 1975. Polska była jednym z pierwszych państw, które ratyfikowały tę konwencję.

Na liście światowego dziedzictwa UNESCO miały być uwzględniane obiekty o wyjątkowej wartość, wybierane na podstawie kryteriów ustalanych przez Komitet Światowego Dziedzictwa. W artykule 11 konwencji widnieje zapis, że lista powinna być aktualizowana i rozpowszechniana co najmniej raz na dwa lata.

Zmiany w obrębie listy można śledzić za pośrednictwem strony internetowej UNESCO. Poszczególne obiekty zostały zaznaczone na interaktywnej mapie opatrzonej zdjęciami.

Według danych z lipca 2019 roku na liście UNESCO znajdują się 1092 obiekty zlokalizowane w 167 krajach świata. Chodzi o 845 zabytków kultury, 209 obszarów naturalnych oraz 38 obiektów z pogranicza dziedzictwa kulturowego i naturalnego. Co istotne, 53 z nich otrzymało status miejsc zagrożonych. Wpis na listę światowego dziedzictwa UNESCO jest równoznaczny z objęciem obiektu szczególną ochroną.

Istnieje możliwość skreślenia obiektu z listy UNESCO w następstwie zmian, które umniejszają jego wartość. Pierwszym miejscem usuniętym ze spisu był rezerwat przyrody w Omanie. W następstwie decyzji rządu, wbrew protestom ONZ, zredukowano tam o 90% populację zagrożonej wyginięciem antylopy. Czarne chmury wiszą teraz nad Wenecją. Może ona utracić swój staus przez masową turystykę która prowadzi do niszczenia zabytkowego miasta.

Polskie obiekty na liście UNESCO

Pierwszy polski skarb narodowy trafił na listę UNESCO już w 1978 roku. Było to Stare Miasto w Krakowie obejmujące obszar mieszczący się w obrębie dawnych murów miejskich (z Rynkiem Głównym), Wzgórze Wawelskie oraz słynną dzielnicę Kazimierz. Razem z krakowskim Starym Miastem na liście znalazły się Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni. Następnie lista światowego dziedzictwa UNESCO poszerzyła się o inne obiekty zlokalizowane w Polsce:
– nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz-Birkenau (1979),
– Puszcza Białowieska (1979),
– Stare Miasto w Warszawie (1980),
– Stare Miasto w Zamościu (1992),
– średniowieczny zespół miejski Torunia (1997),
– Zamek Krzyżacki w Malborku (1997),
– Kalwaria Zebrzydowska (1999),
– Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy (2001),
– sześć drewnianych kościołów z południa Małopolski: Binarowa, Blizne, Dębno, Haczów, Lipnica Murowana, Sękowa (2003),
– Park Mużakowski (2004),
– Hala Stulecia we Wrocławiu (2006),
– osiem drewnianych cerkwi w Karpatach, po stronie polskiej i ukraińskiej: Radruż, Chotyniec, Smolnik, Turzańsk, Powroźnik, Owczary, Kwiatoń, Brunary Wyżnne (2013),
– obszar wydobywczy na Górnym Śląsku: kopalnie rud ołowiu, srebra i cynku w Tarnowskich Górach wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi (2017).

Rozpatrywane jest wpisanie na listę światowego dziedzictwa UNESCO również pięciu innych polskich obiektów:
– zespołu miejskiego Gdańska,
– Kanału Augustowskiego,
– doliny Dunajca w Pieninach,
– lasów bukowych Karpat w gminach Cisna i Lutowiska,
– Krzemionek Opatowskich.