Paryż, Rapperswil, Nowogródek - szlakiem polskich pamiątek w Europie

Ta XVII-wieczna rezydencja, znajdująca się w Paryżu - na wyspie św. Ludwika - stała się, dwa wieki później, centrum politycznym polskiej emigracji. Zrujnowany obiekt kupił w 1843 roku książę Adam Czartoryski. Po renowacji Hôtel Lambert był ważnym ośrodkiem ruchu niepodległościowego, skupionego wokół Czartoryskich. W trakcie powstania styczniowego w 1863 roku pełnil funkcję nieoficjalnego ministerstwa spraw zagranicznych władz powstańczych.
W rękach Czartoryskich budynek znajdował się ponad 100 lat. Gościło tu wielu polskich twórców, m.in.: Fryderyk Chopin, Juliusz Kossak, Juliusz Słowacki i Adam Mickiewicz. Czartoryscy zgromadzili tu też bogaty zbiór dzieł sztuki, który później został przeniesiony do Krakowa.
W 1975 roku Czartoryscy sprzedali budynek baronowi Guyowi de Rothschildowi. Z propozycji kupna rezydencji nie skorzystały władze PRL.

Muzeum wzniesione nad brzegiem Jeziora Zuryskiego w Szwajcarii, powstało w 1868 roku staraniem hrabiego Władysława Platera. Placówka szybko się rozwijała, gromadząc wiele cennych eksponatów. W 1895 roku w muzeum znalazła się urna z sercem Tadeusza Kościuszki.
Obiekt, który do dziś znajduje się w polskich rękach, posiada unikalne zbiory archiwaliów, dokumentujących dzieje Polski i polskiej emigracji. Są tu też bogate zbiory naszego malarstwa – w tym dzieła Chełmońskiego, Brandta, Wyczółkowskiego, Boznańskiej oraz cenne starodruki.
Uzupełnieniem zbiorów są znajdujące się w pobliżu muzeum biblioteka i archiwum.

Czartoryscy utracili Hôtel Lambert. W rękach polskich arystokratów, hrabiów Reyów, dotąd znajduje się natomiast, pochodzący z XI wieku, zamek w małej francuskiej gminie Montrésor. Obiekt pełni funkcje mieszkalne, można go jednak także zwiedzać. Jest tu muzeum i biblioteka z wieloma cennymi eksponatami. Wśród obrazów znajdują się dzieła Caravaggia, Artura Grottgera, Wojciecha Kossaka, Henryka Hipolita Rodakowskiego. Warto także obejrzeć XIX-wieczny wystrój wnętrz warowni.

Ten angielski XVII-wieczny dwór z rozległym parkiem był przez ponad 50 lat najpopularniejszą polską placówką kulturalno-oświatową w Wielkiej Brytanii. W 1953 roku dwór z parkiem kupili polscy zakonnicy ze zgromadzenia Marianów. Ojcowie uruchomili tu polską szkołę z internatem, a wkrótce potem bibliotekę, archiwum i muzeum. W zbiorach zakonników znajdowały się m.in. autografy rodzimych pisarzy z lat 1815-1983, dokumenty wydane przez polskich królów i bulle papieskie. Po sprzedaży Fawley Court w 2009 roku większość z tych eksponatów trafiła do sanktuarium w Licheniu.

Biblioteka Polska w Paryżu - polska placówka kulturalna założona w 1838 r. - jest najstarszą tego typu polską instytucją poza granicami kraju. Od 1853 roku biblioteka mieści się w budynku na Wyspie św. Ludwika. Księgozbiór placówki to blisko 230 tys. woluminów. W bibliotece znajduje się także ponad 5 tys.map i 7 tys. rycin.

Przenieśmy się na drugą stronę kontynentu – do Białorusi. W Nowogródku, w odbudowanym, pochodzącym z 1803 roku, dworze Mickiewiczów, mieści się muzeum naszego największego wieszcza*. W pięciu pokojach dawnego dworu znajdują się ekspozycje biograficzne, dokumentujące życie poety, a także przedmioty znajdujące się w posiadaniu jego i jego rodziny: komplety mebli, zegary, książki, rękopisy, fortepian, portrety przyjaciół i znajomych.
W piwnicy i przejściu podziemnym, które łączy dom z oficyną, urządzane są wystawy czasowe. Wśród stałych jest wystawa poświęcona „Panu Tadeuszowi”.