Światowy Dzień Oceanów 2021. Najważniejsze fakty o oceanach

Pomysł na obchodzenie Światowego Dnia Oceanów został zaprezentowany przez Kanadę podczas Konferencji Narodów Zjednoczonych na temat środowiska i rozwoju w Rio de Janeiro (Szczytu Ziemi 1992). Święto zostało ustanowione przez ONZ w 2008 r., a jego pierwsze oficjalne obchody odbyły się rok później. Tegoroczna impreza odbyła się pod hasłem: "Ocean: życie i źródło utrzymania".

Światowy Dzień Oceanów 2021 jest dobrą okazją do przedstawienia podstawowych informacji o 5 oceanach: Spokojnym (Pacyfiku), Atlantyckim, Indyjskim, Południowym i Arktycznym.

To największy i najgłębszy ocean na świecie. Jego powierzchnia zajmuje ok. 30 proc. powierzchni naszej planety. Średnia głębokość wynosi zaś ok. 4028 – 4188 m. W zachodniej części oceanu znajduje się najgłębszy znany rów oceaniczny, czyli słynny Rów Mariański (ok. 11 tys. m p. p. m.). Tu także mieszczą się Nowa Gwinea (druga pod względem wielkości wyspa na świecie) oraz Wielka Rafa Koralowa położona wzdłuż północno-wschodnich wybrzeży Australii. Na Oceanie Spokojnym leżą, np.: Hawaje, Fidżi, Nowa Zelandia, Filipiny i ok. 25 tys. innych wysp.

Hiszpan Vasco Núñez de Balboa był pierwszym Europejczykiem, który dotarł w 1513 r. do brzegu Oceanu Spokojnego i nazwał go wtedy Morzem Południowym. Nazwa "spokojny" została natomiast nadana przez Ferdynanda Magellana, który podczas wyprawy dookoła świata w latach 1519-1522 (sam Magellan jej nie ukończył, bo zginął w 1521 r. na Filipinach) nazwał te wody "mar pacifico", co oznacza spokojne morze. Ale to określenie bywa zwodnicze, ponieważ obecnie mogą tu wystąpić tajfuny, sztormy, burze morskie i inne zagrożenia.

To drugi największy ocean na świecie, którego powierzchnia zajmuje ok. 20 proc. powierzchni Ziemi. Średnia głębokość wynosi ok. 3339 m. Najgłębszym miejscem jest Rów Portorykański. Do przykładowych wysp na Oceanie Atlantyckim należą: Grenlandia (największa wyspa na świecie), Islandia, Bahamy, Azory, Madera, Wyspy Kanaryjskie, Wyspy Zielonego Przylądka, Falklandy itd.

Nazwa oceanu pochodzi od Atlasa – tytana z mitologii greckiej. Co ciekawe, starożytni Grecy postrzegali ponoć ocean jako ogromną rzekę otaczającą świat. Dziś Ocean Atlantycki jest jednym z głównych łączników między Europą a Ameryką.

To właśnie na jego wodach zatonął w 1912 r. RMS Titanic, który wypłynął z brytyjskiego Southampton i miał dotrzeć do Nowego Jorku. Atlantyk słynie nie tylko z tej katastrofy, ale także z Trójkąta Bermudzkiego – miejsca kojarzonego z niewyjaśnionymi zaginięciami statków i samolotów.

To trzeci pod względem wielkości ocean na Ziemi. Jego średnia głębokość wynosi ok. 3890 m. Najgłębszym miejscem jest Rów Sundajski. Do największych wysp położonych na Oceanie Indyjskim należą, np.: Seszele, Malediwy, Madagaskar, Mauritius, Zanzibar, Sumatra, Jawa. Nazwa oceanu wywodzi się od pobliskiego Półwyspu Indyjskiego.

Czwarty pod względem wielkości ocean na naszej planecie otacza Antarktydę. Leżą na nim takie wyspy jak: Thurstona, Berknera, Aleksandra oraz Szetlandy Południowe. Niektórzy geografowie uważają, że jego wody są w rzeczywistości tylko przedłużeniem oceanów: Indyjskiego, Spokojnego i Atlantyckiego. Obszar Oceanu Południowego został natomiast zatwierdzony przez Międzynarodową Organizację Hydrograficzną w 2000 r. Do najciekawszych zwierząt, jakie można tu spotkać, należą pingwiny cesarskie – największy z występujących obecnie gatunków pingwinów.

To najmniejszy i najpłytszy ocean na Ziemi. Średnia głębokość wynosi ok. 1200 m. Ocean rozciąga się wokół bieguna północnego w Arktyce. Dużą część pokrywa lód, którego grubość zmienia się w ciągu roku. Nazwa oceanu pochodzi prawdopodobnie od słowa "arktos" oznaczającego w języku greckim niedźwiedzia.

Światowy Dzień Oceanów skłania do refleksji nad tym, jak można o nie zadbać. Do największych wyzwań, oprócz nadmiernego poławiania ryb, należą ogromne ilości odpadów przedostających się do mórz i oceanów. Wielka Pacyficzna Plama Śmieci o powierzchni ok. 1,6 mln km kw., znajdująca się w północnej części Oceanu Spokojnego między Kalifornią a Hawajami, potwierdza ogromną skalę problemu. Już sam jej widok jest przerażający. Ale nie o widoki tutaj chodzi, a przede wszystkim o zagrożenie życia wielu gatunków roślin i zwierząt, które nie przetrwają w takich warunkach.

Co zatem zrobić, by chronić morza i oceany? Można zacząć od takich podstawowych działań jak: odpowiedzialne konsumowanie ryb oraz owoców morza i sprawdzanie źródeł ich pochodzenia, oszczędzanie wody, ograniczanie zużycia plastiku, udoskonalanie procesów oczyszczania ścieków, uczestniczenie w akcjach sprzątania plaż, a także pozostawianie porządku po zakończeniu wypoczynku nad wodą.