Chorwacja. Ludność. Co warto wiedzieć

Jest kilka koncepcji mówiących o pochodzeniu Chorwatów. Najbardziej prawdopodobna jest ta, że Chorwaci są Słowianami, którzy przywędrowali z terenów tzw. praojczyzny Słowian na tereny dzisiejszej Chorwacji. Po drodze podbili Awarów, Ilirów i inne autochtoniczne ludy i osiedlili się na stałe na prawym brzegu Adriatyku. Praojczyzna Słowian obejmowała tereny Zakarpacia, czyli dzisiejszej zachodniej Ukrainy i południowej Polski. Polacy są szczególnie mile widziani w Chorwacji, gdyż uważa się tam, że dzisiejsza Małopolska to dawna tzw. Biała Chorwacja, a poza tym ojczyzna papieża, który dla Chorwatów jest ogromnym autorytetem.

Inna koncepcja pochodzenia Chorwatów dowodzi, że sama nazwa Chorwaci (Hrvati) nie brzmi po słowiańsku i że kolebką Chorwatów jest Iran. Dowodem na jej słuszność są podobieństwa nazw geograficznych Chorwacji i terenów dzisiejszego Iranu. Innym jej potwierdzeniem jest ornament w formie warkocza lub plecionki (tzw. hrvatski pleter), który bardzo często występuje w zdobnictwie chorwackim, a którego korzeni należy dopatrywać się w sztuce Bliskiego Wschodu.

Często też mówi się w Chorwacji o mitycznej Czerwonej Chorwacji. Pierwsza wzmianka o niej pojawiła się w kronice z XII w. Czerwona Chorwacja to, według tej teorii, tereny dzisiejszej Czarnogóry. Z podziałem Chorwacji na Białą i Czerwoną wiążą się współczesne mity narodowe. Doszło w nich do połączenia dwóch idei, czego dowodem jest ludowe tłumaczenie biało-czerwonej szachownicy – elementu godła i flagi Chorwacji. Szachownica pojawia się obecnie w bardzo różnych kontekstach i jednoznacznie jest kojarzona jako symbol Chorwatów.

Tłumaczy się, że białe i czerwone pola szachownicy symbolizują plemiona starożytnych Białych i Czerwonych Chorwatów, które osiedliły się nad Adriatykiem i łącznie dały podwaliny dzisiejszemu narodowi chorwackiemu. Antropologowie natomiast wskazują na różnice w typach fizycznych Chorwatów mieszkających na północy i na południu. Mieszkańcy południa są przeważnie wysocy, o ciemnej karnacji, czarnych włosach i oczach, natomiast na północy więcej jest niebieskookich blondynów, ludzie są niżsi i bardziej krępi. Dla zwolenników koncepcji antropologicznej Biali Chorwaci, którzy przybyli z północy, osiedlili się na północy dzisiejszej Chorwacji, a Czerwoni Chorwaci – na południu.

Mimo że znaczna część Chorwatów uznaje tylko irańskie, niesłowiańskie pochodzenie narodu chorwackiego, koncepcja ta nie jest dostatecznie udowodniona i zbadana. Najbardziej wiarygodna jest teoria powtarzana przez zdecydowaną większość badaczy, że Chorwaci są Słowianami, którzy przybyli na dzisiejsze tereny pod koniec VII w. z zakarpackiej praojczyzny Słowian.

Chorwację zamieszkuje prawie 5 milionów obywateli, z czego ponad milion mieszka w Zagrzebiu – stolicy, a jednocześnie największym mieście kraju. Poza granicami Chorwacji mieszka ponad drugie tyle Chorwatów. Można więc uznać, że ponad połowa tego narodu mieszka poza granicami własnego państwa, głównie za Oceanem – w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Australii.

Mniejszości narodowe stanowią 20% ogółu mieszkańców dzisiejszej Chorwacji. Połowa z tego to Serbowie. (Są to dane sprzed wojny jugosłowiańskiej). Tereny, na których jeszcze do 1995 r. zamieszkiwali prawosławni Serbowie, to przede wszystkim wschod- nia Slawonia i Knin z okolicą. Obszary te od XVI w. stanowiły tzw. Pogranicze Wojskowe, na których, mocą decyzji władz Wiednia lub Wenecji, osiedlano prawosławną ludność z Serbii. Byli to wyszkoleni żołnierze, którzy mieli za zadanie bronić północy kraju przed podbojami imperium osmańskiego.

Chorwację zamieszkują także Muzułmanie (Słowianie wyznania muzułmańskiego), Słoweńcy, Włosi, Romowie, Żydzi, Czesi, Niemcy, Austriacy i inni. Jest to jednak państwo prawie jednolite etnicznie, a w każdym razie pretendujące do miana państwa narodowego. W ostatnich latach dużym problemem stają się wewnętrzne migracje ludności oraz napływ uchodźców wojennych głównie z Bośni i Hercegowiny. Migrują Chorwaci lub Muzułmanie, którzy w czasie działań wojennych w latach 1991–95 zostali zmuszeni do szukania bezpieczniejszego schronienia. Również sporo wygnańców z najbardziej zniszczonych w czasie wojny regionów Chorwacji (na przykład wschodniej Slawonii) zostało przesiedlonych na zachód kraju, często na wyspy na Adriatyku. Do dzisiaj znaczna liczba uchodźców przebywa na terenie Chorwacji w opustoszałych budynkach, barakach, lub hotelach. Szacuje się, że w czasie wojny do Chorwacji napłynęło ponad milion uchodźców z Bośni i Hercegowiny.

Wewnętrzne migracje sprawiają, że największe chorwackie miasta (Zagrzeb, Split) przeludniają się, a prowincja, zwłaszcza wyspy dalmatyńskie, pustoszeją. Młodzi ludzie wyjeżdżają do miast na studia i w poszukiwaniu pracy, a do domów rodzinnych wracają tylko latem na wakacje. Przez większą część roku chorwackie wioski stoją zatem puste, zapełniając się latem turystami. Jest to wynik pogarszających się ciągle warunków rolniczych i większe bezrobocie na prowincji, gdzie pracę znaleźć można tylko w sezonie.

Mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że w Chorwacji mieszkają także Polacy. Polacy zaczęli pojawiać się na terenach byłej Jugosławii już w XIX w., kiedy to – jeszcze w ramach monarchii austro-węgierskiej – do Bośni i Chorwacji przyjeżdżali polscy lekarze, prawnicy, rolnicy i robotnicy. Migracje te zakończyły się po II wojnie światowej, kiedy to na mocy specjalnej ugody przesiedlono Polaków z ówczesnej Jugosławii na odzyskane ziemie Polski. Stąd też na przykład w Bolesławcu na Śląsku znajduje się restauracja „Prnjavor”, której nadano nazwę pewnej miejscowości w Bośni zamieszkiwanej do 1946 r. prawie w 100% przez Polaków.

Najmłodsza chorwacka Polonia to jednak osoby, które zaczęły przyjeżdżać z Polski do byłej Jugosławii w latach 60. XX wieku. W 98% są to kobiety, które wyszły za mąż za obywateli dzisiejszej Chorwacji. Taki typ Polonii jest bardzo charakterystyczny dla krajów Półwyspu Bałkańskiego. Brak tutaj polskich imigrantów przybyłych z powodów ekonomicznych czy politycznych, natomiast można spotkać sporo osób, które założyły swoje rodziny na tych terenach.

Według szacunków Ambasady Polskiej w Zagrzebiu w Chorwacji mieszka obecnie ok. 2000 osób polskiego pochodzenia, w tym ok. 200 Polaków. Pozostali to dzieci mieszanych małżeństw. Polska społeczność na terenie Chorwacji to głównie osoby wykształcone i wykonujące zawody specjalistyczne.Przy ambasadzie działa Polskie Towarzystwo Kulturalne „Kopernik”, którego oddziały znajdują się w Zagrzebiu, Rijece i Splicie. W ramach tego towarzystwa organizowane są imprezy dla Polaków, które mają na celu przede wszystkim skonsolidowanie tej społeczności.

Obchodzi się więc Wigilię, organizuje spotkania przed Świętami Wielkanocnymi, uroczystości z okazji polskich świąt narodowych, odczyty poświęcone polskiej kulturze itp. „Kopernik” organizuje również szkółki języka polskiego dla dzieci małżeństw polsko-chorwackich, pomaga zaaklimatyzować się świeżo przybyłym do Chorwacji Polkom, ponieważ po przerwie spowodowanej wojną znów obserwuje się napływ polskich obywateli do Chorwacji. Sporo jest też Polek, które mieszkają na wyspach lub w oddalonych wioskach i w związku z tym kontakt z towarzystwem „Kopernik” czy z polską ambasadą mają bardzo ograniczony. Tak więc tylko część Polonii bierze udział w imprezach „Kopernika”, ale cieszą się one powodzeniem również wśród Chorwatów zainteresowanych Polską i jej kulturą.

_ Źródło: Bezdroża _