Wyżyna Transylwańska. Rumunia. Co warto zobaczyć

Karpaty Wschodnie, rzeka Cisa i ujście Dunaju oddzielają Rumunię od Ukrainy (639 km). Dolny bieg Prutu stanowi granicę z Mołdową (681 km). Z Bułgarią (631 km) kraj sąsiaduje głównie przez Dunaj, który na niewielkim odcinku oddziela Rumunię również od Serbii (546 km). Zachodnia granica z Węgrami przebiega płaskimi terenami Niziny Panońskiej i ma długość 442 km.

Już pierwsze spojrzenie na mapę pozwala dostrzec niezwykłe bogactwo rzeźby tych krain. Widzimy tu przebiegający przez centralną cześć kraju ogromny łańcuch karpacki, wyżynny Siedmiogród, Mołdawię i Dobrudżę oraz niziny naddunajskie i zachodnie. Od wschodu kraj obmywają wody Morza Czarnego, którego wybrzeże rozciąga się tutaj na długości 243 km i do którego Dunaj uchodzi imponującą deltą.

Karpaty Wyżyny Niziny Hydrografia Klimat

Karpaty

W Rumunii znajduje się 55% wielkiego łańcucha karpackiego, który przybiera tu postać ogromnego „nosa”, zwróconego swym czubkiem na wschód. Zdumiewa różnorodność krajobrazów karpackich: od „tatrzańskich” olbrzymów Karpat Południowych, poprzez bezkresne połoniny przywodzące na myśl Tatry Zachodnie lub Bieszczady, aż po przypominające Beskidy krajobrazy części Karpat Wschodnich lub Gór Banackich.

Znajdziemy tu również widoki jakby rodem z Pienin – wapienne masywy Gór Zachodniorumuńskich czy też wąwozy Banatu. Wszystko przybiera jednak skalę nieporównywalnie większą niż ta, którą znamy z polskich gór. Skomplikowana historia geologiczna procentuje obfitością różnorodnych kopalin, od doskonałych wód mineralnych i termalnych po złoto. Poprzegradzane zaporami wartkie rzeki dostarczają energii elektrycznej, a lasy drewna, w którego eksporcie Rumunia przoduje. Górskie połoniny są ostatnim matecznikiem karpackiej kultury pasterskiej, zanikającej już niestety na polskiej góralszczyźnie.

Od granicy z Ukrainą po dolinę rzeki Prahovy ciągną się zbudowane z trzech części Karpaty Wschodnie. Część krystaliczną tworzą głównie Góry Rodniańskie (ze szczytem Pietrosul 2302 m n.p.m. – najwyższym w całych Karpatach Wschodnich) i Góry Marmaroskie. Łańcuch Wyhorlacko-Gutyjski oraz Kelimeńsko-Hargicki tworzą pasma pochodzenia wulkanicznego, z najwyższym Pietrosem w Górach Kelimeńskich (2100 m n.p.m.). Spotkamy tu również sporo grup górskich zbudowanych ze skał osadowych. Są to wapienno-dolomitowe masywy Rarău, Ceahlau lub Ciucaş, czy też fliszowe części Obczyn Bukowińskich. Czubek karpackiego „nosa” określany jest mianem Karpat Zakrętu (Carpaţii Curburi). Znajdują się tu dzikie i malownicze pasma, które z rzadka goszczą polskich turystów.

Karpaty Południowe to podstawa wspomnianego „nosa”, zbudowana z gór o większych wysokościach i z reguły śmielszej rzeźbie. Z tego względu zwykło się je nazywać Alpami Transylwańskimi. Nie jest to zresztą określenie ścisłe, gdyż znajdują się one na granicy dwóch krain historycznych: Siedmiogrodu i Wołoszczyzny. Skaliste części Gór Fogaraskich, Retezatu, Piatra Craiului czy Paryngu przypominają Tatry Wysokie, natomiast pozostałe połoninne masywy są podobne do Tatr Zachodnich. Spośród rumuńskich masywów górskich blisko 20 grup przekracza wysokość 2000 m n.p.m. Karpaty Południowe można podzielić na trzy rejony. Grupa Fogaraska pomiędzy dolinami Prahovy i Aluty zawiera kilka pasm, z których Fogarasze i Bucegi przekraczaja 2500 m n.p.m. Tu właśnie, w Górach Fogaraskich, znajduje się najwyższy szczyt Rumunii – Moldoveanu (2544 m n.p.m.). Masywy pomiędzy dolinami Aluty i Jiu tworzą grupę Paryngu, w której jedynie Parângul Mare przekracza magiczną wysokość 2500 m n.p.m. Większość pasm górskich to wspaniałe połoniny.
Wapienne skalice znajdziemy w na południowych obrzeżach pasma, np. w masywie Buila-Vânturăriţa. Tym dzikim i jakże pięknym zarazem górom powabu dodają doliny dwóch granicznych rzek: Aluty i Jiu.

Grupa Retezatu to kilka wspaniałych masywów górskich, złączonych ogromnym węzłem w bezludnym rozrogu Godeanu. Z form wapiennych słyną niewysokie góry Mehedinţi, w których znajdziemy szereg jaskiń i wąwozów. Szczególną uwagę zwraca głęboka dolina Czernej z uzdrowiskiem termalnym Băile Herculane. Warto podkreślić, iż było ono znane już w świecie antycznym.

Do Karpat Południowych zalicza się niekiedy Góry Banackie. To kilka niewysokich pasm (najwyższe są Góry Semenic – 1445 m n.p.m.), charakteryzujących się skomplikowaną topografią. Słyną one z licznych wąwozów: od ujętego gigantyczną zaporą przełomu Żelaznej Bramy, do mniejszych kanionów Nery oraz Caraşu. Góry Banackie bogate są w występujące w Górach Almasz węgiel i azbest oraz rudy metaliczne w Poiana Rusca, Locvei i Aninei, które stały się podstawą rozwoju górnictwa i hutnictwa (Reşiţa, Hunedoara).

Pomiędzy Niziną Panońską a Wyżyną Siedmiogrodu znajdują się Góry Zachodniorumuńskie (Munţii Apuseni), zwieńczone szczytem Curcubata Mare (1849 m n.p.m.). W obrębie tego niewysokiego, ale rozległego regionu, jak w soczewce skupiają się różne typy krajobrazu górskiego: połoniny Masywu Biharii, Muntele Mare i grzbietu Vlădeasa, królestwo karpackiego krasu na płaskowyżu Padiş czy Pădurea Craiului (tu znajduje się najdłuższa jaskinia Karpat, Peştera Vântului, licząca ponad 50 km korytarzy) oraz wapienne wąwozy gór Trăscaul. W Rudawach Siedmiogrodzkich wydobywa się właściwie wszystkie kopaliny, choć góry te są najbardziej znane z pokładów złota, stanowiącego ekonomiczną podstawę rozwoju dawnych gospodarzy tej krainy: Dacji, Rzymu i Węgier.

Wyżyny

Centrum Siedmiogrodu zajmuje Wyżyna Transylwańska, której średnia wysokość wynosi 500–600 m n.p.m. Otoczona zewsząd wysokimi górami kotlina nie jest wszakże łagodną równiną. Jej krajobraz przypomina raczej zróżnicowaną rzeźbę polskich Pogórzy Karpackich, z szerokimi grzbietami o deniwelacjach dochodzących do 300 m. Zbudowana jest ona ze skał osadowych pochodzenia morskiego i jeziornego, gdyż odcięcie przed wiekami tych terenów przez kształtujące się podówczas Karpaty stworzyło na terenie dzisiejszej wyżyny ogromne słone jezioro. Z genezą powstania wyżyny związane są także bogate złoża soli (okolice Sovata), jak również złoża ropy naftowej i gazu ziemnego. Ze względu na jej korzystny klimat i dogodną rzeźbę terenu, wyżyna była zamieszkana już w czasach starożytnych, co przekłada się na wysoki stopień zurbanizowania krajobrazu. Ta gęsto zasiedlona kraina z niewielką ilością lasów, za to ze sporą powierzchnią pól uprawnych, zachowała jednak niespotykany autentyzm.

Wyżyna Dobrudży odcina się od reszty kraju na kilka różnych sposobów. Przede wszystkim dolny bieg Dunaju oddziela ją od innych rumuńskich krain, co powoduje, iż jest ona trudno dostępna od strony Mołdawii i Wołoszczyzny. Jedynie most w Cernavoda i przeprawy promowe umożliwiają przedostanie się na tę swoistą wyspę suchą nogą. Odrębna jest również jej długa historia geologiczna: Dobrudża jest bowiem bardzo starą płytą tektoniczną, na której znajdowały się wysokie góry. Procesy erozyjne zniwelowały je jednak do poziomu niewielkich, acz malowniczych pagórków Măcin (Ţuţuiatul 468 m n.p.m.). Znajdziemy tu dwa rejony, z których Rumunia słynie na całym świecie. Jednym z nich jest wybrzeże Morza Czarnego, obmywającego płaskowyż od wschodu, zaliczane do najpiękniejszych terenów tego rozległego akwenu.

Głównymi atutami wspomnianego zakątka są piaszczyste, czyste plaże. Natomiast położone nieopodal pobliskiego Vama Veche wysokie klify skutecznie przyciągają zachęconych przystępnymi cenami turystów, którzy nie bez kozery pojawiają się tu coraz częściej. Drugim niezwykle charakterystycznym fragmentem wyżyny jest delta Dunaju, stanowiąca z kolei prawdziwe sanktuarium dzikiej przyrody. Ten słabo zaludniony region, w którym samochód trzeba zamienić na łódź, zachował wiele stanowisk rzadkich roślin i wprost nieprawdopodobne bogactwo ptaków i ryb. Trzy główne ramiona Dunaju tworzą: Chilia na północy, Sulina pośrodku i Sfântu Gheorghe na południu. Pomiędzy nimi rozciąga się sieć zarośniętych szuwarami przesmyków i kanałów. Delta nieustannie przyrasta, powiększając obszar Rumunii o kilka hektarów rocznie.

Pomiędzy Seretem a Prutem wznosi się Wyżyna Mołdawska. Jest to obszar gęsto zaludniony, uznawany – obok Wołoszczyzny – za kolebkę rumuńskiej państwowości. W pełnym łagodnych pagórków krajobrazie dominują rozległe połacie pastwisk, rojące się od krów. Warto wiedzieć, że Mołdawia od wieków słynęła z hodowli bydła – głowa byka znajduje się nawet w herbie tej krainy. Dogodny klimat wpłynął również na rozwój rolnictwa i uprawy winorośli, szczególnie w okolicach Cotnari. Wybierając się tu, grzechem byłoby zapomnieć o korkociągu…

Niziny

Nizina Wołoska rozciąga się pomiędzy doliną Dunaju a Karpatami. Ten najrozleglejszy rumuński region ograniczony jest na wschodzie Dobrudżą, a jego zachodnie krańce zamykają Żelazne Wrota. W latach 60. XX w. przegrodzono tu Dunaj potężną zaporą, która rozwiązała problemy żeglugi na niebezpiecznym przełomie kapryśnej rzeki. Na wschód, aż do doliny Aluty (Oltu), ciągnie się historyczna prowincja, której nazwa wywodzi się bezpośrednio od nazwy tej rzeki: Oltenia.

Jej północne, pagórkowate obrzeża niepostrzeżenie przechodzą w wyżynną krainę Subkarpat, zaś kilkudziesięciokilometrowej szerokości pas wzdłuż Dunaju to obszerna terasa zalewowa rzeki. Równina jest wykorzystywana rolniczo, podobnie jak wszystkie inne obszary Niziny Wołoskiej nie bez powodu zwanej „spichlerzem Rumunii”. Obfitość sporych starorzeczy czyni z naddunajskich równin prawdziwy rezerwat ptactwa, zaś pagórkowata okolica ponad nimi to „kraina winem płynąca”.

Na Nizinie Wołoskiej na wschód od Aluty leży inna historyczna kraina ziem rumuńskich zwana Muntenią. Na północnym zachodzie krajobraz jest lekko pofalowany, ale część wschodnia krainy – równina Bărăgan – to największy w Rumunii obszar stepowy. Pomimo wyjątkowo urodzajnych gleb, rolnictwo na tym obszarze napotyka na poważne przeszkody: leżąca w cieniu opadowym Karpat równina jest niezwykle sucha, toteż niezbędne jest sztuczne nawadnianie. Wody okolicznych jezior mają właściwości lecznicze i są wykorzystywane przez dwa regionalne kurorty: Amara i Balta Albă. Na żyznych stepach rozwinęła się również cała gama cennej roślinności kserotermicznej. Jednak największym skarbem niziny są niezwykle bogate złoża ropy naftowej w okolicach Piteşti i Ploieşti. Strzeliste wieże szybów, pracujące kiwony i ognie rafinerii widać tu niemal na każdym kroku. Z tego powodu Rumunia to kraj niemal całkowicie niezależny jeśli chodzi o produkty naftowe. W obrębie Niziny Wołoskiej rozwinęła się także wielka europejska metropolia –
Bukareszt, liczący 2,3 mln mieszkańców.

W kompleksie Nizin Zachodnich należących do Wielkiej Niziny Węgierskiej możemy wyróżnić kilka mniejszych krain. Równiny Banatu były niegdyś rozległymi bagnami, osuszonymi w XIX w. przez administrujących wówczas tym regionem Austriaków. Warto zwiedzić urządzenia hydrotechniczne ulokowane wzdłuż kanału Bega, przepływającego przez stolicę regionu, Timiszoarę. Jadąc przez spaloną słońcem równinę, mijamy bezkresne plantacje zbóż i słoneczników, rodzących obficie na żyznych czarnoziemach. Podobny krajobraz czeka nas za Maruszą – przecięte Kereszami niziny Kriszany to również obszary o dużym znaczeniu rolniczym. Monotonny krajobraz rumuńskich równin ożywiają wyłaniające się jakby spod ziemi Karpaty, których strzeliste sylwetki szczególnie dostojnie prezentują się ponad płaską Wołoszczyzną.

Hydrografia

Cała Rumunia leży w zlewisku Morza Czarnego i odwadniana jest głównie przez Dunaj oraz jego dopływy, wśród których należy wymienić przede wszystkim Cisę i Prut. Długość Dunaju w granicach państwa wynosi 1075 km, co stanowi ponad jedną trzecią dystansu, jaki pokonuje rzeka, płynąc od źródła w niemieckim Szwarcwaldzie do ujścia (2860 km). Cisa i Prut mają swe źródła w ukraińskich Karpatach Wschodnich. Pierwszy ciek, biegnąc już przez terytorium Węgier i Serbii, zbiera duże rzeki płynące z Siedmiogrodu (Marusza, Samosz), z Kriszany (Keresze) oraz Banatu (Temesz). Obszarem źródłowym Prutu są wschodnie stoki Czarnohory, zaś jego rumuńskie dopływy to meandrujące rzeki Wyżyny Mołdawskiej. Spora część wymienionych cieków to wspaniałe rzeki górskie, wykorzystywane do celów energetycznych. Dunaj stanowi istotny europejski szlak wodny, który niestety ciągle jeszcze nie jest w pełni wykorzystywany. Istnieją jednak poważne plany rozwoju żeglugi, jako czystego a zarazem taniego środka transportu, i połączenia w ten sposób
dunajskich krajów Europy Zachodniej z Morzem Czarnym.

Spośród 3400 jezior rumuńskich jedynie 10% przekracza powierzchnię 1 ha. Największym naturalnym zbiornikiem jest lagunowe jezioro Razim (394 km2), położone na południe od delty Dunaju. Znakomita większość tych akwenów to niewielkie zbiorniki górskie, powstałe najczęściej w wyniku działalności lodowców (największe jez. Bucura w Retezacie – 8,8 ha). W górach znajdziemy również rzadkie jeziora krasowe, wśród których na szczególną uwagę zasługuje okresowy zbiornik Zăton w górach Mehedinţi. Wypełnia się on jedynie po roztopach, zaś w okresie wiosennych suszy woda ucieka w głąb ziemi skomplikowanym systemem ponorów. Latem jego dno stanowi rozległe pastwisko. Kolejnymi ciekawostkami są: zajmujące stary krater wulkaniczny jezioro Sfântu Ana w Siedmiogrodzie oraz zbiornik Lacul Roşu, powstały w wyniku zatarasowania biegu rzeki Bicaz przez potężne osuwisko.

Klimat

Rumunia leży w obrębie kontynentalnego klimatu umiarkowanego, jednakże stanowiący poważną barierę dla różnorakich mas powietrza wysoki wał Karpat wywołuje jego zauważalną regionalizację. Dla turysty wyruszającego w podróż istotne mogą być informacje o trzech głównych prowincjach klimatycznych. Klimat południowo-wschodniej Rumunii jest łagodny, dzięki czemu, wybierając się nad czarnomorskie plaże, możemy spodziewać się słonecznej pogody. Letni skwar łagodzi tu wpływ dużego zbiornika wodnego, zaś roczna ilość opadów jest najniższa w skali kraju, z istotnym dla nas minimum w okresie letnim.

Zimy są krótkie i prawie bezśnieżne. Północno-zachodnia część Rumunii to z kolei kraina srogich zim i długiego, upalnego lata. W obrębie tutejszych kotlin górskich znajdują się „bieguny zimna”, gdzie w wyniku inwersji powietrza temperatury spadają nawet poniżej –40 st.C. Zachodnie części kraju charakteryzują się umiarkowanie ciężkimi zimami i skwarnym latem.

Istotne modyfikacje klimatu wywołuje tu bariera karpackiego łuku, powodująca wznoszenie się mas powietrza i zwiększone opady. Najwyższe sumy opadów notuje się w grupie Godeanu-Retezat, gdzie przekraczają one 2000 mm/rok. Charakteryzująca cały kraj zróżnicowana rzeźba terenu pozwala nam, obok dominującego w Rumuni zachodniego kierunku wiatrów, na wyróżnienie wiatrów lokalnych. Crivaţul to przynoszący śnieżne zamiecie zimny wiatr wschodni spotykany w Dobrudży i Mołdawii. Latem natomiast jest on zazwyczaj zwiastunem upałów. W Banacie wieje lodowata Coşava zza Dunaju. Băltăreţul to z kolei ciepły wiatr na Wołoszczyźnie, związany z opadami deszczu. Zaś wiejący z Dobrudży, tzw. Czarny Wiatr (Vântul Negru), jest wyjątkowo ciepły, a jego gorące podmuchy wywołują niebezpieczne dla rolnictwa susze.

_ Źródło: Bezdroża _