Pustynia Błędowska. Gdzie jest i jak do niej dotrzeć?

Czy Pustynia Błędowska jest naturalna? Według legendy to dzieło diabła, który chciał zasypać olkuską kopalnię srebra, ale zahaczył workiem o wieżę kościoła i rozsypał piasek wcześniej. Pustynia w rzeczywistości powstała w głównej mierze za sprawą ludzi, którzy wycinali lasy, co doprowadziło do obniżenia poziomu wód gruntowych i wymierania roślin. Obecnie jej tereny zarastają, więc zmniejsza się obszar pokryty samym piaskiem.

Polska pustynia znajduje się niedaleko Olkusza, na pograniczu województwa małopolskiego i śląskiego. Rozciąga się od Błędowa (wschodniej dzielnicy Dąbrowy Górniczej) po wsie Klucze i Chechło. Dawniej nazywano ją Wielką Pustynią Błędowską, bo miała aż około 150 km kw.

Obecnie zajmuje obszar około 33 km kw, ale jedynie w 35 proc. pokrywają go piaski. Zmiany klimatyczne i działalność człowieka przyczyniają się do zarastania terenu, który coraz bardziej traci swój pustynny charakter. Pustynia Błędowska jest objęta ochroną w ramach programu Natura 2020.

Pustynia Błędowska położona jest około 45 km od Katowic i około 50 km od Krakowa. Najłatwiej dojechać do niej z tych miast drogą krajową nr 94 w kierunku Olkusza. Po dotarciu do niego należy jechać dalej drogą wojewódzką nr 791 do wsi Klucze, która z kolei sąsiaduje z wsią Chechło – północną granicą Pustyni Błędowskiej. Dojazd tutaj nie jest skomplikowany.

Polską Saharę warto obejrzeć z trzech bezpłatnych punktów widokowych:

Punkt widokowy na wzgórzu Czubatka w Kluczach (382 m n. p. m)

Można stąd podziwiać rozległą pustynię. Najlepiej przyjść tu na wschody i zachody słońca. Z Czubatki można dojść do samej pustyni, idąc żółtym szlakiem prowadzącym od Błędowa do zachodniej części Pustyni Błędowskiej. Warto też wybrać się na spacer po lesie z wapiennymi skałami lub pójść nad Czerwony i Zielony Staw, które są jedynymi pozostałościami po dawnych szybach kopalnianych.

Punkt widokowy na wzgórzu Dąbrówka w Chechle (355 m n. p. m)

Można dojechać tutaj samochodem, kierując się ulicą Kluczewską lub rowerem, poruszając się niebieskim Szlakiem Przylaszczkowym. Wzgórze, oprócz wejścia na metalową platformę oraz podziwiania z niej piasków i roślinności, oferuje atrakcję w postaci kolorowego bunkra z II wojny światowej. Czasem odbywają się tu również skoki spadochronowe. Należy pamiętać, że tereny północne Pustyni Błędowskiej służą wojsku i nie powinno się schodzić stąd bezpośrednio na piasek. Warto jednak podziwiać pustynię z lotu ptaka, stojąc na platformie widokowej.

Punkt widokowy Róża Wiatrów

Najmłodsza z platform widokowych powstała m.in. w celu powstrzymania ludzi przed wchodzeniem na tereny pustyni. Tę można bowiem podziwiać, chodząc po drewnianych podestach i molo lub korzystając z podjazdu dla osób niepełnosprawnych. W pobliżu stoi też kompleks altan, w których warto odpocząć przed dalszą wędrówką. Dzięki tablicom informacyjnym można poznać historię Pustyni Błędowskiej i poczytać o jej walorach przyrodniczych.

A oto dwie najciekawsze ścieżki oferujące zarówno przyrodnicze, jak i architektoniczne atrakcje:

Żółty Szlak Pustynny PTTK

Turystyczny szlak pieszy wiedzie przez ulice, a także tereny Pustyni Błędowskiej. Rozpoczyna się w Błędowie i prowadzi przez Klucze do Ryczowa. Po drodze można zobaczyć m.in.: kościoły, lasy, wapienne wzniesienia, punkty widokowe, dolinę rzeki Białej Przemszy, jaskinię Mąciwody, wyciąg narciarski, zabytkowe dworki, ruiny strażnicy.

Szlak Orlich Gniazd

Pustynia Błędowska leży na terenie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd. Szczególnie warto wybrać się do pobliskich ruin monumentalnego Zamku Ogrodzieniec w Podzamczu, położonego na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Budowla wznosząca się na 515.5 m. n. p. m budzi wrażenie. Można ją zwiedzać zarówno w dzień, jak i w nocy wraz z pochodniami i przewodnikiem. Nagrywano tu sceny do różnych filmów i seriali m.in.: "Janosika", "Zemsty", "Wiedźmina". Niedaleko Zamku Ogrodzienieckiego znajduje się też zrekonstruowany Gród Królewski na Górze Birów o walorach archeologicznych i przyrodniczych.

Polska pustynia nie kojarzy się z afrykańskimi upałami. Choć kiedyś zdarzały się dni, kiedy odczuwalna temperatura przy piasku wynosiła ponoć nawet 60 st. C. Jednak średnia temperatura to zaledwie 7,3 st. C. Średnia suma opadów na Pustyni Błędowskiej wynosi natomiast około 730 mm rocznie, a więc znacznie więcej niż na prawdziwych pustyniach. Na początku XX w. występowały tu jednak nawet burze piaskowe i fatamorgana.